Tientallen doden bij revolte in Kazachstan

De door Rusland geleide militaire alliantie CSTO stuurt op verzoek van de Kazachstaanse president Kassym-Jomart Tokajev troepen naar Kazachstan om op te treden tegen gewelddadige protesten die het doorgaans stabiele, autoritair geleide land al een paar dagen in hun greep houden. In de grootste stad van het land, Almaty, kwamen daarbij alleen al in de nacht van woensdag op donderdag tientallen betogers om het leven. In totaal dertien politieagenten en nationalegardisten zouden volgens de staatstelevisie de afgelopen dagen zijn gedood.

Een precies beeld is moeilijk te krijgen omdat het internet is geblokkeerd en het netwerk voor mobiele telefonie grotendeels is stilgelegd. Maar volgens berichten die toch naar buiten komen, zijn op veel plaatsen in het land openbare gebouwen bestormd en in brand gestoken en hebben betogers woensdag het vliegveld van Almaty enige tijd bezet.

Directe aanleiding voor de rellen is de liberalisering van de prijs van lpg, die daardoor vrijwel verdubbelde. Veel van de negentien miljoen Kazachstanen gebruiken gas voor hun auto, omdat dat veel goedkoper was dan benzine. De regering draaide de verhoging al snel gedeeltelijk terug in de hoop de onrust te sussen, maar dat bleek tevergeefs. Woensdagochtend trad daarop de regering af.

Maar op de achtergrond, zeggen de meeste waarnemers, speelt ontevredenheid over de macht die oud-president Noersultan Nazarbajev achter de schermen nog steeds heeft. Nazarbajev was 28 jaar de absolute baas in Kazachstan totdat hij in 2019 na een andere periode van onrusten terugtrad als president. Hij wees zelf zijn opvolger aan, Kassym-Jomart Tokajev.

„Ik denk dat er een onderstroom van frustratie in Kazachstan is over het gebrek aan democratie”, zei analist Tim Ash tegen persbureau Reuters. „Jonge, internetwijze Kazachen, vooral in Almaty, willen dezelfde vrijheden als Oekraïners, Georgiërs, Moldaven, Kirgiezen en Armenen, die de afgelopen jaren ook hun frustratie over autoritaire regimes uitten.”

Nazarbajev en zijn familie controleren een groot deel van de economie van de voormalige Sovjet-republiek. De stabiliteit onder Nazarbajev en de rijkdom aan gas, olie en metalen in het land, ongeveer vijf keer zo groot als Frankrijk, heeft tot honderden miljarden euro aan buitenlandse investeringen geleid.

Dat het om wijdverbreide en massale protesten gaat, blijkt uit het besluit woensdag van president Tokajev om zijn voorganger en beschermheer uit diens rol te zetten als voorzitter van de veiligheidsraad. In die functie had Nazarbajev (81) nog grote macht.

Interventie

Tokajev is nu zelf voorzitter van die raad geworden en kondigde aan de protesten met harde hand te zullen onderdrukken.

Woensdagavond maakte hij bekend het door Rusland geleide militaire bondgenootschap CSTO om hulp te hebben gevraagd tegen wat hij noemde „een terroristische dreiging”. Premier Nikol Pasjinian van Armenië, voorzitter van de CSTO, liet volgens persbureau Reuters via Russische media weten dat „er voor beperkte tijd vredestroepen” naar Kazachstan worden gestuurd. Het is nog niet duidelijk hoeveel militairen zullen gaan.

Van de exacte omvang van de protesten was woensdagavond alleen maar een anecdotisch beeld te krijgen.