Peter Pannekoek pleit vanaf Capitool-ruïne voor inlevingsvermogen

Complotdenkers noemen ons volgzame schapen, zegt Peter Pannekoek. Maar wat doen wij als een schaap wegdrijft van onze kudde? Kunnen we luisteren en begrip tonen, of is zo’n schaap een ‘wappie’? En wat als onze eigen ideeën fout blijken te zijn – durven we dat dan toe te geven?

Daarover ging de Oudejaarsconference van Pannekoek, die op oudjaarsdag de hoofdschotel van de NPO1-programmering vormde – vertoond met de suggestie van publiek, met het geluid van gelach en applaus, maar gespeeld in een leeg Carré.

De 35-jarige cabaretier, die naast zijn theaterprogramma’s vooral bekend is van de Comedy Central Roasts waarin BN’ers elkaar affakkelen, houdt in zijn klassieke oudejaars een daverend pleidooi voor cognitieve empathie en inlevingsvermogen, en geeft daarmee een emotioneel intelligent antwoord op polarisatie in coronatijden.

Frustraties

Pannekoek, die vaker grote decors gebruikt, komt ook nu met een majestueus bouwwerk: een statige, afbrokkelende ruïne, ofwel een verwijzing naar onze democratie, blijkt later. De constructie staat enerzijds voor het Amerikaanse Capitool, dat in januari door Trump-aanhangers werd bestormd en gemolesteerd, en anderzijds voor de Capitolijnse heuvel uit het klassieke Rome, symbool voor het oude stadsbestuur. Tientallen zakken stutten het geheel, alsof het ding elk moment ineen kan storten.

In die setting volgt een grandioze recapitulatie van ons tweede coronajaar – een jaar waarin „virologen influencers werden en influencers virologen”. Net als in Later was alles beter, het theaterprogramma waarvoor Pannekoek in 2019 de Neerlands Hoop-cabaretprijs won, toont Pannekoek zich een extreem onderhoudende en bij vlagen vileine verteller. Minutieus fileert hij het inconsistente coronabeleid (horeca moest dicht maar bars op Schiphol bleven open), uitspraken van avondklokrellers richting politiemensen („Jullie zijn nazi’s, stelletje kankerjoden”) en talkshowgekte (virologen tegenover Lange Frans). Fijn, zeker voor wie nog wat opgekropte coronafrustraties had.

Lees ook dit interview: Peter Pannekoek: ‘We deugen allemaal niet en dat is oké’

Daarbij is Pannekoek prettig extreem: als-ie walgt, walgt-ie uitbundig, tot in de kleinste spiertjes van zijn gezicht. Het graptempo ligt hoog en ook veel coronagrappen – onvermijdelijk hét thema van dit jaar – voelen fris. „Ik heb de hele coronacrisis Warzone gespeeld, dus ik weet hoe het is om aan de frontlinie te staan.” En bij applaus: „Eindelijk wordt er geklapt voor mensen die het echt verdienen.” Grappen over koortslippen, caviatrappen en Pannekoeks date-leven vormen daarbij een welkome afwisseling.

Ganzen

Serieuzer is Pannekoeks analyse over Nederland als „gevoelssamenleving”, waarbij steeds meer mensen afgaan op „het gevoel dat iets niet klopt” en niet op wetenschappelijke of journalistieke bronnen – een directe verwijzing naar complotgroeperingen als Viruswaarheid. „Het is niet meer ‘ik denk, dus ik ben’, maar ‘ik voel, dus ik ben’”, aldus Pannekoek. „Zij zeggen: ik stel alleen maar vragen. Ik zeg: had dat gedaan op school.”

Hoewel hij complotdenkers hard aanpakt, is zijn boodschap uiteindelijk mild: „Zij zoeken ook naar veiligheid in een instabiele wereld.”

Maar dan kun je nog wel nadenken, vindt Pannekoek. Volgens hem laten we ons te veel meeslepen door waan-van-de-dagrelletjes rond Bilal Wahib of Lil’ Kleine, en baseren mensen hun mening over politici te vaak op één snelle mediabite.

Hier verwijst hij naar Auschwitz, waar een troep ganzen een broodje kreeg toegeworpen opdat hun gekrakeel het geschreeuw uit gaskamers zou overstemmen. De relletjes zijn broodjes, wil hij maar zeggen: ben je een gans die met gekrijs de misstanden verhult, of een gans die zich erover uitspreekt?

WK Voetbal

Pannekoek tracht veel te vertellen. Zo houdt hij een pleidooi voor meer onderzoek („baggerwerk”) zodat we elkaar beter gaan begrijpen, en tegen het einde van de voorstelling roept hij op tot meer eigen verantwoordelijkheid: nu outsourcen we onze principes door simpelweg te roepen dat ons voetbalelftal niet naar Qatar moet gaan, terwijl we wel massaal naar het WK willen kijken. De hoeveelheid lijntjes neigt naar overdaad, en niet alles valt moeiteloos in elkaar.

Het is geen dealbreaker – de voorstelling is grotendeels topvermaak waarin Pannekoek een ietwat stichtelijke eindejaarsboodschap van mildheid en introspectie relevant weet te maken. Een waardige oudejaars.