Hoelang gaat het nog goed op de beurs?

Nina Brink kan opgelucht ademhalen. Na twintig jaar waarin haar geflopte internetbedrijf WorldOnline steeds in één adem genoemd werd met hét beursrecord, kent de Amsterdamse AEX-index een nieuw referentiepunt: woensdag 17 november 2021.

In het najaar van 2000 bereikte de beursgraadmeter op het hoogtepunt van de dotcombubbel een stand van 701,56 punten. Internetbomen bleken toch niet tot in de hemel te groeien. De AEX implodeerde. De afgelopen jaren leek de koers weer in de richting van die 700 punten te klimmen. Maar de coronapandemie veroorzaakte in maart 2020 een trendbreuk. De AEX-index zakte van 630 naar 430 punten.

Het bleek slechts uitstel van beursvreugde, want op donderdag 1 april 2021 ging het record toch echt uit de boeken. Daar bleef het niet bij. In de maanden die volgden, werd het hoogste punt steeds verder gelegd. Totdat de index na een slot van 827,57 punten op 17 november de lijn naar beneden inzette. Zorgen over de omikronvariant van het coronavirus en inflatie versnelden de koersdaling eind vorige maand. Toch blijft voor de AEX-index in 2021 een winst van 28 procent over.

„Eigenlijk hebben opnieuw een fantastisch beursjaar gehad”, zegt Peter Siks, beleggingstrainer bij beursmakelaar Saxo Bank. „Met een rendement, inclusief herbelegging van dividend, tot 28 procent. En dit is al het derde jaar op rij dat de AEX heel goede cijfers laat zien.”

Het maakt eigenlijk niet uit waar in Europa of de VS je dit jaar kijkt. Overal zie je dikke plussen. De Stoxx 600-index, met de zeshonderd grootste Europese aandelen, deed het met een toename over 2021 van 22,6 procent net wat minder goed dan de AEX. Toch is het nog altijd meer dan het rendement van 7 procent dat de belegger gemiddeld genomen jaarlijks verdient. De Amerikaanse S&P 500 steeg naar recordhoogte en noteerde een plus van 27,6 procent op jaarbasis.

De florissante cijfers over 2021 hebben verschillende oorzaken. Allereerst de economie. Die herstelde zich in Europa sneller dan verwacht van de coronapandemie. Die is weliswaar nog niet voorbij, maar de paniek uit het voorjaar van 2020, toen bedrijven en hele sectoren stil kwamen te liggen, lijkt grotendeels verdwenen – al gaan inmiddels weer landen deels op slot door de opkomst van de omikronvariant.

Voor de economische groei in de EU ging de Europese Commissie in november nog uit van 5 procent voor 2021. Voor Nederland hield ze het op 4 procent. Die groei kan snel afnemen. De Nederlandsche Bank verlaagde vlak voor Kerst haar prognose voor het komend jaar. Als de lockdown komend kwartaal aanhoudt, resteert voor Nederland in 2022 een groei van 2,2 procent. Eerder rekende de centrale bank op 3,6 procent.

Banken scoren weer

Lukas Daalder, beleggingsstrateeg bij vermogensbeheerder Blackrock, herkent de snelle verbetering na de neergang in het eerste coronajaar. „De winsten van veel bedrijven hebben in 2020 een behoorlijke klap gekregen, maar hebben zich in 2021 hersteld. Ze zitten nu weer veelal boven het niveau van het vierde kwartaal 2019.” Met name de vermindering van lockdownbeperkingen vanaf het tweede kwartaal leidde tot „een sterke groeispurt”.

Het herstel zit op veel plekken. Motor achter de stijging is de toegenomen consumptie door huishoudens en overheden. Geld dat tijdens de crisis was opgepot, vond een bestemming. Ook techbedrijven deden het goed. De opgeveerde vraag naar allerlei producten met chips stuwde hun omzetten en winsten omhoog. Toeleveranciers als ASML, Besi en ASMI eindigen dit jaar dan ook hoog in de lijst van best scorende Nederlandse aandelen.

De toegenomen vraag leidde bij menig bedrijf ook tot een stijgende behoefte aan personeel. Daarvan profiteerde uitzendorganisatie Randstad. De aantrekkende economische activiteit kwam tegelijk tot uiting in de grondstofprijzen. Zo werd ook olie een stuk duurder: de prijs van Noordzee-olie (Brent) steeg van circa 50 dollar per vat naar 79 dollar per vat eind december. Dat verklaart ook weer de dikke plus die Shell dit jaar noteerde.

Het olieconcern liet dit jaar weten definitief voor Londen te kiezen als vestigingsplaats, nadat Unilever dat al eerder had gedaan. Royal Dutch verdwijnt uit de naam, de aandelen blijven wel ook aan de Amsterdamse beurs genoteerd.

Ook opvallend hoog in de lijst: bankiers en verzekeraars. De koers van ING steeg in 2021 met liefst 61 procent, het uit de AEX gedegradeerde ABN Amro met 62 procent en NN Group met 35 procent. In coronajaar 2020 moesten zij miljoenen apart zetten om zich voor te bereiden op bedrijven die hun leningen niet meer zouden kunnen terugbetalen. Die angst is vooralsnog verdwenen.

Mede dankzij kostenbesparingen boekte ING in de eerste helft van 2021 een forse winst (1,5 miljard euro). De bank keerde in het najaar ook weer dividend uit, nadat dit eerder op gezag van de Nederlandse en Europese toezichthouder veiligheidshalve een tijd was ingehouden. Justin Blekemolen, beleggingsspecialist bij broker Lynx: „Daardoor zijn veel mensen weer ingestapt.” Hij vermoedt bovendien dat beleggers een voorschot nemen op renteverhogingen in 2022. „Als dat gebeurt, zullen de winsten van banken verder stijgen.”

Dat een bank als ING goed presteert, symboliseert volgens de analisten die NRC sprak nog een trend: de opmars van ‘waardeaandelen’ ten opzichte van ‘groeiaandelen’. Waren het in 2020 vooral snel groeiende jonge bedrijven als maaltijdbezorger Just East Takeaway en videobelbedrijf Zoom die profiteerden van de coronacrisis, dit jaar viel de koers van dit soort ondernemingen terug. Geringe winstgevendheid in combinatie met tegenvallende groei is voor menig belegger reden om de aandelen erin van de hand te doen.

Daar staan dan de waardeaandelen tegenover: aandelen in bedrijven met een stabiele ontwikkeling van omzet en resultaat, actief in ‘volwassen’ markten. Niet heel sexy, eerder betrouwbaar dan spectaculair groeiend.

Waardefondsen als ING, Shell en Heineken hebben sinds 2009 beneden verwachting gepresteerd, zegt Lukas Daalder van Blackrock. Maar dat veranderde toen eind 2020 de eerste werkende vaccins werden gemeld. „Beleggers gingen over van groeiaandelen naar bedrijven in de energiesector en banken en verzekeraars.” Grote techfondsen als Apple en Microsoft hebben de koersdip wel weer goed kunnen maken, aldus Daalder, „maar Zoom en Uber zitten nog niet op het niveau van vorig jaar”.

Een andere verklaring voor de beursrecords dit jaar is de hoeveelheid kapitaal in de markt. Aan het begin van de coronacrisis greep de Europese Centrale Bank grootschalig in om de economie draaiende te houden. De ECB koopt sinds het voorjaar van 2020 voor honderden miljarden euro’s aan staatsobligaties en bedrijfsschulden op om de kapitaalmarktrente laag te houden. Door lage rentes is lenen goedkoper voor bedrijven. Die gebruiken het geld onder meer voor de inkoop van eigen aandelen om de koers te stutten.

Niet veel keus

Voor beleggers geldt dat er bovendien niet veel keus is. Obligaties zijn door een lage of negatieve rente nauwelijks aantrekkelijk. Geld op een spaarrekening laten staan is vanwege de lage rente ook niet lucratief. Op hogere tegoeden moeten spaarders zelfs geld toeleggen. En het beetje rente dat een spaarder nog bijgeschreven krijgt, kan de waardedaling van de spaarcenten door inflatie niet compenseren. Siks, van Saxo Bank: „Allemaal redenen om de aandelenmarkt op te zoeken.”

De beschikbaarheid van geld en de lage rente dreef ook een groep jonge beleggers naar de markten. Dat bleek onder meer bij de hypes rond de aandelen GameStop en bioscoopketen AMC. Blekemolen: „De markt heeft laten zien: het maakt niet uit wat je koopt. Bijna alles leverde winst op. Dat gold ook voor de beginnende belegger. Die kon zonder al te veel kennis instappen en toch rendement behalen.”

De laatste maanden verschijnen toch wolken aan de hemel. Inflatie kan het zonnige klimaat voor aandelen wel eens verpesten. De ECB, die streeft naar 2 procent inflatie, ziet de geldontwaarding door de snel aantrekkende economische groei hard oplopen. Voor Nederland bereikte die in november 5,2 procent op jaarbasis. Ook elders in Europa en de VS loopt de inflatie snel op, onder meer door hard gestegen prijzen van energie en andere grondstoffen en schaarste aan onderdelen.

Lees ook: Jonge beleggers pakken het net even anders aan dan de oude garde

Renteverhoging is een beproefd recept tegen oververhitting van de economie, prijsstijgingen en inflatie. Een hogere rente heeft ook een dempend effect op aandelenkoersen, onder meer omdat sparen dan relatief aantrekkelijker wordt. Maar het uitzicht op stijgende rentetarieven beroert de beurskoersen voorlopig nauwelijks. Zelfs de aankondiging van de gezaghebbende Amerikaanse centrale bank om komend jaar de rente driemaal te verhogen en versneld coronasteunmaatregelen af te bouwen, leidde deze maand niet tot heftige beursreacties.

Een mogelijke verklaring daarvoor is dat het bedrijven lukt hun groeiverwachtingen waar te maken en hun resultaten op peil houden. Volgens Siks van Saxo Bank zijn veel bedrijven in staat de prijsstijgingen door te berekenen aan hun afnemers. „Daardoor gaat dat niet of nauwelijks ten koste van de omzet en winst.” Op langere termijn ziet hij wel complicaties. „Als de inflatie te lang op een hoog niveau blijft en de lonen stijgen niet mee, krijg je wel een probleem.” De consument kan dan minder kopen, de vraag zal afnemen en de afzet dalen.

Voor beleggers zijn de belangrijkste vragen komend jaar dan ook: wat doen centrale banken met de rente, en wat gebeurt er met de inflatie? Het Internationale Monetaire Fonds gaat ervan uit dat de inflatie in de westerse wereld nu piekt en medio volgend jaar gedaald is tot 2 procent. Siks: „De prijzen van vervoer per schip zijn al wat gedaald, evenals grondstofprijzen. Dat duidt op een lagere inflatie.”

Lees ook: Herstel economie EU zet door, maar donkere wolken dreigen

Een andere onzekere factor is de krappe arbeidsmarkt. Kunnen bedrijven genoeg medewerkers vinden? Op veel plekken schreeuwen ondernemers om personeel. Hogere lonen om krachten aan te trekken, kunnen de winst drukken.

Verwachting

Blackrock-strateeg Daalder rekent voor 2022 vooralsnog op een gematigde stijging van aandelenkoersen, maar houdt een slag om de arm. „Bij klanten bestaat twijfel over de houdbaarheid. Het sentiment is: voorzichtig, hoelang kan dit nog goed gaan?”

Hij denkt dat met name groeiaandelen het lastig gaan krijgen. Dit soort bedrijven hebben vaak veel schuld. „Als de rente dan gaat stijgen, nemen je kosten toe. Intussen zijn ze nog niet of heel beperkt winstgevend.” De verschuiving van groei- naar waardeaandelen zal daarom doorzetten, meent Siks. „En banken zullen het beter doen vanwege het aantrekkende renteklimaat.”

Hij verwacht niet dat de resultaten over 2021 worden overtroffen. „Wie begin dit jaar wat geld heeft gestopt in een mandje met AEX-aandelen, heeft een fantastisch jaar gehad. Maar dat zegt niks over volgend jaar. Dat we met twee vingers in de neus weer 18 procent groei behalen, is niet realistisch.”