Oud en Nieuw met Omikron: welke maatregelen nemen andere landen?

Loopt het wel los met de risico’s van de Omikronvariant van het coronavirus? Kunnen politieke leiders de inwoners van hun land daarom wel een lekker feestje rond de jaarwisseling gunnen of moeten ze als strenge schoolmeesters optreden om te voorkomen dat er binnenkort noodsituaties in ziekenhuizen ontstaan? Met die vragen worstelen niet alleen beleidsmakers in Nederland, maar ook elders in de wereld.

Nederland is zeker niet het enige land waar de feestelijkheden uit voorzorg op een laag pitje zijn gezet. In Duitsland zijn bijeenkomsten met meer dan tien gevaccineerde personen vanaf deze woensdag verboden, binnen én buiten. Niet-gevaccineerden mogen zelfs maar maximaal met zijn tweeën bij mensen op bezoek. Het jaarlijkse vuurwerk bij de Brandenburger Tor in hartje Berlijn gaat door, maar zonder publiek. Op televisie zal het wel te zien zijn.

In Londen is het traditionele feest op Trafalgar Square geschrapt. „De veiligheid van de Londenaren moet vooropstaan”, aldus burgemeester Sadiq Khan. Ook op de Parijse Champs-Élysées wordt dit jaar geen groot vuurwerk georganiseerd. Italië, dat recordaantallen besmettingen kreeg te verduren, schrapte zijn openbare feestelijkheden eveneens. In New York wordt wel gefeest op Times Square, maar slechts met een kwart van het normale aantal bezoekers. Die moeten bovendien allemaal hun vaccinatiebewijs op zak hebben en een mondkapje dragen.

‘Wijdverbreide ontwrichting’

De WHO, de wereldgezondheidsorganisatie van de VN, waarschuwde deze week nog voor onderschatting van de snel opkomende Omikronvariant, ook al wijzen sommige studies erop dat die patiënten doorgaans minder ziek maakt dan de Deltavariant. „Een snelle groei van Omikron (…) zelfs in combinatie met een iets milder ziektebeeld, zal nog steeds resulteren in grote aantallen ziekenhuisopnames, vooral onder ongevaccineerde mensen, en voor wijdverbreide ontwrichting zorgen van zorgstelsels en andere diensten van kritiek belang”, verklaarde Catherine Smallwood, de Covid-manager voor Europa van de WHO dinsdag. Haar baas, Tedros Ghebreyesus, waarschuwde woensdag zelfs voor „een tsunami van gevallen” door de Delta- en Omikron-varianten.

Bij de lastige afweging wat te doen spelen voor elk land andere factoren mee. Nederland telt relatief weinig ic-bedden en kwam pas laat op gang met boosteren. Daardoor lag een lockdown er meer voor de hand. Dat geldt minder voor België, dat meer ic-bedden heeft en sneller boosterde. Daar bleven horeca en winkels dan ook open, zij het met beperkingen.

Ook Duitsland heeft volop ic-bedden, maar liep net als Nederland niet vooraan met boosteren. Bovendien zijn er nog veel ongevaccineerden. Zowel in België als in Duitsland lijkt het aantal besmettingen op dit moment nog te dalen, maar naar verwachting zal daar snel een kentering in komen. Denemarken kende veel Omikronbesmettingen maar zag af van een volledige lockdown in de hoop dat zijn hoge vaccinatiegraad voldoende bescherming zou bieden.

Ook Frankrijk is bereid meer risico te nemen. Hoewel het de afgelopen dagen een record aan nieuwe besmettingen had (dinsdag 179.000), met aantallen die tijdens de hele pandemie nog niet waren vertoond, beperkte de regering zich deze week tot een reeks niet al te strenge maatregelen. Bovendien worden die pas half januari van kracht. Dan zullen uitsluitend gevaccineerden nog toegang krijgen tot horeca, culturele instellingen en binnenlandse vluchten met een zogeheten pass vaccinal. Maar een avondklok voor Oud en Nieuw vond de regering onnodig. De Franse regering hoopt het virus vooral door een snelle boostercampagne voor te blijven. In Parijs geldt vanaf vrijdag wel buiten een mondkapjesplicht.

Frankrijk heeft een record aan besmettingen, maar grijpt pas in januari in

In het duister tasten

Lastig voor de beleidsmakers is ook dat ze voor de afgelopen dagen niet over erg betrouwbare cijfers beschikken, waardoor ze in het duister tasten omtrent de opmars van Omikron in hun land. Zo werd er tijdens de kerstdagen niet gerapporteerd, minder officieel getest en kunnen de cijfers van begin deze week door vertraagde meldingen hoger zijn uitgevallen dan eigenlijk het geval was. De Duitse minister van Volksgezondheid, Karl Lauterbach beklaagde zich hierover.

Soms hoeven de politici ook helemaal niet meer aan de besluitvorming te pas te komen en maakt het oprukkende virus zelf bepaalde keuzes onvermijdelijk. In Londen sloot het Museum of Natural History zijn deuren omdat er te veel stafleden geveld waren door de Omikronvariant. In New York zegden zoveel mensen hun reservering af dat veel restaurants het niet de moeite vonden om de komende dagen open te blijven. Ook veel voorstellingen op Broadway werden daarom afgelast, of anders wel doordat de acteurs door het virus werden getroffen. In de VS wordt in dit verband wel gesproken van een ‘soft lockdown’.

Quarantaine-eisen versoepelen

Verscheidene landen probeerden de samenleving en de economie intussen wat extra lucht te geven door de quarantaine-eisen te versoepelen voor mensen die in de buurt van positief geteste mensen waren geweest. In de VS en het VK hoeft men niet langer tien dagen in afzondering te blijven, maar nog maar vijf, respectievelijk zeven. Ook Italië en Spanje overwegen zo’n stap.

Portugal gold nog niet lang geleden als een voorbeeld omdat het vrijwel zijn hele volwassen bevolking had gevaccineerd. Maar ook hier rukt Omikron nu zo snel op dat maatregelen die eigenlijk voor begin januari waren bedoeld met een week werden vervroegd.

Bars en disco’s gingen dicht, restaurants waren - althans op papier - alleen nog open voor mensen die recent negatief waren getest. Ook aan winkels werden restricties opgelegd. Toeristen in Lissabon melden echter dat er in de praktijk nauwelijks wordt gecontroleerd en dat bijna alles open is. De regering schreef verder voor dat mensen twee weken thuis moesten werken. Scholen gaan een week later open dan de bedoeling was.

In Spanje daarentegen, waar ook recordaantallen besmettingen werden geregistreerd, kwam de regering nauwelijks in actie. Wel stelde ze het dragen van een mondkapje verplicht. In de regio Madrid bleven op gezag van de populistische president van de regio restaurants en café’s open, maar in andere regio’s werden er meer beperkingen opgelegd.

Lees ook: Corona in Europa: hoe grijpt het virus om zich heen?

Oost-Europa lijdt voorlopig vooral onder de Deltavariant. In Polen werden dinsdag 754 Covid-19-doden gemeld, een record. Driekwart was ongevaccineerd. Ook in Rusland vielen deze week nog vele honderden coronadoden. Het aantal besmettingen in Oost-Europa loopt niettemin gestadig terug. Maar het lijkt onvermijdelijk dat ook die regio daarna de strijd zal moeten aanbinden met Omikron.