Van de wendingen in het leven van Muhammad Ali heeft de wereld nog lang geen genoeg

Ken Burns maakte zijn regiedebuut toen het onderwerp van zijn nieuwste documentaire stopte met boksen en voor lange tijd uit het openbare leven verdween. Het was 1981: in november verscheen een ode van Burns aan Brooklyn Bridge, de monumentale brug in zijn geboortestad. Een maand later liet Muhammad Ali zich in een desperate poging om voor de vierde keer wereldkampioen te worden voor miljoenen dollars op de Bahama’s nog één keer aftuigen, nadat hij een jaar eerder al tot moes was geslagen door zijn vroegere sparringpartner Larry Holmes. De legende die om gezondheidsredenen eigenlijk al in 1975 na zijn derde gevecht tegen Joe Frazier had moeten stoppen, deed dat uiteindelijk pas in 1981, een maand voor zijn 40ste verjaardag. Nu, een maand voor Ali’s 80ste geboortedag, komt in acht delen de documentaire Muhammad Ali van Burns, zijn dochter Sarah en schoonzoon David McMahon op de Nederlandse tv. Jammer genoeg met vlak Nederlands commentaar.

Greatest Of All Time

Zoals over geen andere sport dan boksen zo veel speelfilms zijn gemaakt, zo veel documentaires zijn er verschenen over Ali sinds hij in 1964 – toen nog als Cassius Clay – wereldkampioen in het zwaargewicht werd. Hij schreeuwde het uit nadat hij de torenhoge favoriet Sonny Liston knock-out had geslagen, „I shook the world!” Net 22 jaar oud was hij.

De vele wendingen die zijn carrière daarna kende, werden verhalen in een lange rij boeken en documentaires. Geen sporter kreeg zo veel aandacht. Zo werd zijn markante leven in 1970 al mooi neergezet in de documentaire a.k.a. Cassius Clay, het jaar waarin hij na een jarenlange schorsing als gevolg van zijn weigering in militaire dienst te gaan (en naar Vietnam – de oorlog waarover Burns zijn vorige spraakmakende documentaire maakte) de bokshandschoenen weer oppakte. Toen al viel er genoeg te vertellen: in 1960 was hij in Rome olympisch kampioen geworden, zette hij met behulp van een groep blanke ondernemers uit zijn geboortestad Louisville de stap naar het profboksen, won de wereldtitel, bekeerde zich tot de islam, nam hij het op voor zwarte Amerikanen en sprak hij zich uit tegen de oorlog in Vietnam. Over een nog langere periode verdiende hij zijn bijnaam: Greatest Of All Time.

Serieuze tegenstander

Qua lengte is de twaalf speeluren tellende dvd-box Ali – Greatest Of All Time uit 2010 een serieuze tegenstander van Burns nieuwste werk, maar die is inclusief de Oscar-winnende documentaire When we were Kings en de volledige gevechten in Zaïre (in 1974 tegen George Foreman) en de Filippijnen (het derde gevecht tegen Joe Frazier in Manilla waarvan bij Burns niet eerder vertoonde beelden te zien zijn). Ook I Am Ali is het vermelden waard, een documentaire van Clare Lewins uit 2014, met niet eerder gehoorde geluidsopnamen uit de privéarchieven van de Ali’s. Die docu kwam nog tot stand met de zegen van de legende zelf.

Ken Burns maakte de eerste interviews voor zijn nieuwe documentaire een maand nadat Ali aan de gevolgen van parkinson was overleden, 74 jaar oud. Bij alle aspecten van diens leven staat hij uitgebreid stil: zijn grote mond, hoe hij opkwam voor Afro-Amerikanen, zijn weigering naar Vietnam te gaan, Ali als moslim, als fantastische vader en ontrouwe echtgenoot, zijn successen in de ring, zijn door dollars ingegeven weigering tegen het advies van lijfarts Ferdie Pacheco de handdoek voorgoed in de ring te gooien en nog veel meer. Burns werd hier aangemoedigd en geholpen door Jonathan Eig, de Amerikaan die in 2017 de eerste serieuze Ali-biografie afleverde. Het resulteerde in een bijna acht uur lange documentaire over het in 2016 overleden fenomeen van wie de wereld voorlopig geen genoeg kan krijgen.