Marie Heinekenplein

Iedere Amsterdammer die weleens een hapje of drankje in randje Oude Pijp doet zal een keer op het Marie Heinekenplein hebben gezeten. De naam lijkt logisch: naast de Heineken Experience en op het terrein dat vrijkwam bij de sloop van een deel van diezelfde brouwerij in 1988. De naam was echter een compromis dat pas na een lange discussie bereikt werd.

Het plein is vooral bekend van de vele horeca met ruime terrassen. In het midden zorgen verhoogde groenkavels en fonteinen voor een kalme, speelse sfeer. Ook staat er een appartementencomplex aan het plein. Centraal is een mozaïekkunstwerk van Fabrice Hünd te zien.

Oorspronkelijk was het plan om het nieuwe plein naar Nelson Mandela te vernoemen. Dat werd afgeblazen nadat zijn echtgenote Winnie medeplichtig bevonden werd aan de ontvoering en moord van de 14-jarige ANC-activist Stompie Seipei – waardoor de naam Mandela een deuk opliep.

Hierop ontstond het plan het tot Heinekenplein om te dopen. Dat stuitte op weerstand: het zou reclame zijn voor het bierbedrijf en bovendien indruisen tegen het beleid om straatnamen naar nog levende personen (of ondernemingen) te noemen.

Een compromis werd bereikt toen gekozen werd het plein te vernoemen naar schilderes Marie Heineken (1844 – 1930) – wel een nicht van Gerard Adriaan Heineken, oprichter van de brouwerij. Daardoor paste het plein ook goed in de omgeving, waar veel straten naar schilders vernoemd zijn. De brug over de Singelgracht kreeg in 2005 wel de naam Freddy Heinekenbrug. Diezelfde Freddy sloeg in 1993 de eerste paal voor het plein.

Niet alleen over de naam was discussie. Toen het plein – destijds een grauwe, betonnen bedoening – enkele jaren geleden als onderdeel van De Rode Loper werd verbouwd, werd een fonteinelement van ‘bedriegertjes’ geplaatst – waar vaak spelende kinderen bij te zien zijn. „De bedriegertjes vormen met elkaar een Pentagon, wat een knipoog is naar het Heineken-logo”, schrijft ontwerpbureau SON. Het waterelement werd mede gesponsord door de brouwer. „Een verkapte reclamecampagne van sponsor Heineken”, aldus platform Bewoners van De Pijp. Gevreesd werd dat het Heinekenplein „een tweede Leidseplein” zou worden, met vergelijkbare overlast. Grappig detail: wie op Google Streetview om het plein heen ‘loopt’ ziet deels beelden van het oude en deels die van het gerenoveerde Heinekenplein.

Marie Heineken schilderde tijdens haar lange werkzame leven van 1859 tot 1930 vooral bloemstillevens, liefst van eenvoudige boeketten die ze van bekenden kreeg. „Een beroemdheid is zij nooit geworden, een bekendheid amper”, zei tweede directeur H.P. Heineken in 1924, die benadrukte dat ze in eigen kring zeer geliefd was. Ze had veel bekende schilders als vrienden, zo sprak Amsterdamse ‘Joffer’ Lizzy Ansingh op haar crematie.

Met dank aan inzender Evert de Vos, die de redactie tipte voor deze rubriek. Heeft u zelf een leuke tip voor een bordje van straat, plein, brug, plantsoen of dat ene onbekende nauwe steegje in Amsterdam dat de moeite waard is uit te lichten? De redactie ontvangt graag uw suggestie! Mail naar amsterdam@nrc.nl.