Robin Fransman was een dwarsdenker die de kosten van de lockdown veel te hoog vond

Altijd de jongeren. Al voor de coronacrisis was het een van de favoriete onderwerpen van Robin Fransman, zegt zorgondernemer Erik-Jan Vlieger. Volgens Fransman werden jongeren voortdurend achtergesteld en moesten ze hard werken om een groeiende groep vermogende ouderen te onderhouden. En toen gingen de scholen door de coronapandemie ook nog eens dicht. Vlieger: „De jongeren moeten het maar uitzoeken, zei hij.”

Het was een van de argumenten van Robin Fransman (1968) waarmee hij zich de afgelopen anderhalf jaar fel keerde tegen het coronabeleid van de regering. De lockdowns vond hij vreselijk, en dat leidde ertoe dat Fransman Herstel-NL oprichtte, een denktank die wilde dat het coronabeleid anders werd vormgegeven. Later keerde Fransman zich ook tegen het vaccinatiebeleid, waarbij hij de laatste maanden steeds extremere standpunten innam.

Fransman maakte zich druk over de democratie en de strenge maatregelen

Op 3 december twitterde Fransman dat hij positief was getest op het coronavirus. „Het werd ook een keer tijd”, schreef hij erbij. Dinsdag overleed hij in het OLVG-ziekenhuis in Amsterdam-Oost aan de gevolgen van de besmetting.

Met het overlijden van Fransman komt een einde aan een leven vol dwarsdenkerij en tegendraadsheid. Herstel-NL was daar het bekendste voorbeeld van. Dat ontstond uit een stuk dat Fransman schreef voor het economentijdschrift ESB. Fransman had de kosten en baten van de lockdowns op een rijtje gezet, en geconcludeerd: de kosten zijn veel hoger dan de baten. Gesloten bedrijven, gesloten scholen, mentale schade bij met name jongeren – dat woog niet op tegen het beschermen van een groep kwetsbare ouderen.

Met enkele gelijkgezinde prominente economen als Coen Teulings en Barbara Baarsma lanceerde hij Herstel-NL. De club kwam met een „plan waarmee Nederland open kan”, dat veel aandacht kreeg. Kort gezegd kwam het erop neer dat niet-kwetsbare groepen in de maatschappij meer ruimte zouden krijgen.

Duploblokken

Al voor de coronacrisis en Herstel-NL gold Fransman in economenkringen als een scherpe denker met opvallende analyses. Na een carrière als bankier en bij de Autoriteit Financiële Markten, begon hij zich na de bankencrisis te mengen in het publieke debat. Zo stapte hij naar De Nederlandsche Bank met een plan voor een nieuw bankenstelsel, en schreef hij in 2014 een boek waarin hij betoogt dat sparen immoreel is.

Fransmans brein was een fontein van ideeën, zegt Kees Kraaijeveld, directeur van De Argumentenfabriek. Bij dat bedrijf, dat klanten helpt maatschappelijke vraagstukken te doorgronden, werkte de „warme en gezellige” Fransman vanaf 2015. „Hij snapte dingen ontzettend snel, en onthield dingen waarvan je dacht: hoe kan je dat onthouden?” Complexe onderwerpen bracht hij helder over. Op de website van Dumpert maakte Fransman jaren geleden met Duplo-blokken het geldbeleid van de Europese Centrale Bank inzichtelijk.

Bij De Argumentenfabriek bleef Fransman zich uitspreken. Hoewel hij VVD-lid was, kwam hij in artikelen en interviews soms met standpunten die daar niet mee strookten. Winst op vermogen? Die moest veel zwaarder belast worden, vond hij – waarom mag je geld verdienen met niks doen?

Het leverde Fransman regelmatig lof op van de FNV – hij sprak ook bij FNV-bijeenkomsten. „Daar praatte hij dan over het verhogen van de lonen”, zegt Kraaijeveld. „Hij gaf de vakbondsmensen bijna op hun flikker dat ze zo meegaand waren.”

Aan het begin van de coronacrisis maakte Fransman zich druk over hoe de strenge maatregelen zich tot de democratie verhouden, zag Erik-Jan Vlieger. De twee kenden elkaar pas kort, ze werkten samen bij Herstel-NL. „Hij dacht: hoe kan het dat het thema zo apolitiek is gemaakt? Dat het geen rol mag spelen bij de Tweede Kamerverkiezingen?”

Lees ook: Het huidige coronabeleid is volgens Herstel NL failliet

Herstel-NL viel uiteindelijk grotendeels uit elkaar, maar Fransman zette de denktank met nog een paar anderen voort. Zijn ideeën werden steeds radicaler. Fransman, niet gevaccineerd, twitterde regelmatig berichten waarin vaccins in verband werden gebracht met overlijden, of waarin hij parallellen trok met de Tweede Wereldoorlog. Over de relschoppers in Rotterdam zei hij dat ze meer deden voor de bescherming van de rechtsstaat dan „de hele intelligentsia bij elkaar in 20 maanden”.

Dat bericht was voor Vlieger reden om uit Herstel-NL te stappen, vertelt hij. „Daar zouden we binnenkort nog een biertje over drinken.”

Fransman verliet ook De Argumentenfabriek, in november was het afscheidsfeest. Kraaijeveld: „Het vertrek is in goed overleg gegaan. We hebben heel veel gepraat over corona. Hij had echt het gevoel dat de hele samenleving naar de ratsmodee zou gaan als hij niet deed wat hij deed.”