Barbarossa voor beginners

Wat een item in Nieuwsuur al niet vermag. In de week nadat het actualiteitenprogramma auteur Jonathan Dimbelby had geïnterviewd (28 november), stormde zijn boek Barbarossa. Hoe Hitler de oorlog verloor de bestseller top 60 in, op plek 33. Het is ook echt een boek om vaders cadeau te doen: het gaat over de Tweede Wereldoorlog en het is dik: zevenhonderd pagina’s. Met zo’n geschenk is iemand de hele kerstvakantie lekker onder de pannen.

De centrale these van Dimbelby’s boek is dat Hitler de Tweede Wereldoorlog verloor omdat hij er niet in slaagde de Sovjet-Unie de nekslag te geven nadat hij het land in 1941 was binnengevallen. Niet D-day op de stranden van Normandië, maar Barbarossa voor de poorten van Moskou besliste de oorlog. Voor iemand die wel eens vaker een boek over de Tweede Wereldoorlog heeft gelezen, is deze bewering even prikkelend als de constatering dat een atoombom harder knalt dan een rotje. Het belang van de inspanningen van de Sovjet-Unie voor de uitkomst van de oorlog wordt al decennia door iedereen onderkend. Misschien dat Dimbleby’s conclusies in de jaren zeventig nog opzien gebaard hadden, maar anno 2021 klapt de lezer na zijn lectuur niet alleen het boek dicht, maar ook de open deur die door de auteur is ingetrapt.

Maakt dit Barbarossa een slecht boek? Nee, dat niet. Al was het maar omdat Dimbelby beschikt over een zeer vlotte pen. Je wilt na elk hoofdstuk doorlezen hoe het verder gaat, ook al weet je hoe de strijd gaat aflopen. Daarbij is het natuurlijk ook zo dat er mensen zijn die maar af en toe een boek over de oorlog lezen. Voor die passanten is het boek van Dimbelby ideaal, omdat het een laagdrempelige blik biedt op deze beslissende fase van de Tweede Wereldoorlog.

In het kort: op 22 juni 1941 viel nazi-Duitsland de Sovjet-Unie binnen met een leger van meer dan drie miljoen man. Na aanvankelijke monstersuccessen raakte de vaart steeds meer uit de opmars. De Sovjets boden fanatiek weerstand en toen de Russische herfst en winter invielen, kwam er op 5 december op enkele tientallen kilometers van Moskou een eind aan het offensief. De zes maanden van operatie Barbarossa hadden de Duitsers 804.148 doden, gewonden en vermisten gekost. De Sovjets hadden minstens 4,5 miljoen slachtoffers te betreuren.

Met zo’n geschenk is iemand de hele kerstvakantie lekker onder de pannen

Zo’n verhaal kun je op twee manieren vertellen: met heel veel details van veldslagen, divisienummers en plaatsnamen, óf met de focus op belangrijke spelers als Stalin, Zjoekov, Hitler en Guderian – hier en daar gekruid met citaten van gewone soldaten. Dimbelby heeft voor dat laatste gekozen. Daarin onderscheidt hij zich van bijvoorbeeld Antony Beevor, wiens Stalingrad en Berlijn veel meer hardcore militaire geschiedenis bevatten.

Dimbleby’s Barbarossa is dus een prima boek voor wie ook wel eens een keer iets wil lezen over het Oostfront. Nerds voor wie termen en namen als T-34, Panzer IV, Fedor von Bock en Konstantin Rokossovski gesneden koek zijn, zullen weinig nieuws leren.