Mijn nieuws Podcasts Digitale krant
Terug naar de krant

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

De beste klassieke muziek van 2021 volgens NRC-recensenten

Klassiek De meerwaarde van samen opgetild worden door schoonheid voelde je nooit eerder zo sterk als tijdens die paar live topconcerten dit jaar.

In geen decennia was de muziekagenda zo taai als in 2021. Als recensenten kauwden we met lange tanden op de vraag: wat tekende 2021? Was het de ophef over de machopraat en de niet aflatende stroom gelikte sixpackfoto’s op Instagram van de kersverse operachef Lorenzo Viotti (31)? Het overlijden van de drie generaties oudere dirigent Bernard Haitink – en daarmee het definitieve afscheid van een era? Het feit dat musici – met meer vrije tijd dan normaal – de breedte zochten? Jaap van Zweden ging componeren, fluitiste Lucie Horsch ontwikkelde pianospel en zang en bariton Thomas Oliemans polijstte zijn pianospel: hij gaat straks solo met Schuberts Winterreise op tournee.

Soms echoden trends binnen de klassieke muziek bredere maatschappelijke ontwikkelingen. Er werd volop gecomponeerd over het klimaat en opgeroepen tot het cancellen van Beethoven en Mozart. Maar om nou te zeggen dat dát de toon zette? Na het geschrokken 2020 was 2021 vooral een jaar van volhouden en bijkoersen, van verweesd staren naar een onbetrouwbare stip aan de horizon: het spekje van het ‘oude normaal’ dat steeds weer met een venijnig rukje voor de neus werd weggetrokken. Wéér geen normaal passiejaar. Weer geen live Opera Forward Festival. Zomer dan! Met, gelukkig, een live Holland Festival, Oranjewoud, Festival Oude Muziek. In Aix-en-Provence knipperden de zintuigen tegen de verblindende euforie van weer live een geniale nieuwe opera (Saariaho’s Innocence) kunnen meemaken. Met als bonusbesef: hoe je ook denkt over hippe zelfpromotie (Viotti), opera heeft die niet nodig. Zolang er componisten en uitvoerenden zijn die onze zielenroerselen (juist ook in eigentijdse onderwerpen) stem geven, zullen daar volle zalen mee te trekken én te ontroeren zijn.

Het overheersende gevoel van een wat dobberige en tobberige overgangstijd werd ook bepaald door een radicale verjongingsslag onder de Nederlandse orkesten. Het Concertgebouworkest zoekt nog naar een nieuwe chef, (daar bleef de verjonging beperkt tot een nieuwe directie) maar verder startte naast Viotti bij de Nat. Opera en het NedPhO de ene na de andere nieuwe jonge chef-dirigent. Het Noord Nederlands Orkest stelde de Noor Eivind Gullberg Jensen aan als chef. Het Residentie Orkest verwelkomde Anja Bihlmaier, bij Philharmonie Zuid begon Duncan Ward. Ook recent benoemd: Otto Tausk (2020, Phion), Karina Canellakis (2019, Radio Fil. Orkest) en Lahav Shani (2018, Rotterdams Phil.) Droeve vaststelling: van hen heeft het merendeel zich nog weinig kunnen bewijzen – dankzij corona.

Is dat erg? Ja. Juíst nu. Hoe langer de pandemie duurt, hoe scherper het besef dat cultuur niet achter, maar voorin de rij zou moeten staan. Een boosterprik is goed voor de fysieke afweer, cultuur vergroot de mentale weerbaarheid. Juist daarom is (veilig) concert- en theaterbezoek cruciaal in de strijd tegen eenzaamheid die in 2022 zeker niet voorbij zal zijn.

Ook dat was een inzicht van 2021. De meerwaarde van samen opgetild worden door schoonheid voelde je nooit eerder zo sterk als tijdens die paar live topconcerten dit jaar. Evenementen waaraan je nu, opnieuw in lockdown, vaker terugdenkt dan je toen vermoedde.

Mischa Spel

Rahul Gandolahage

Klassiek


  1. Het Achtste strijkkwartet van Dmitri Sjostakovitsj door Janine Jansen, Boris Brovtsyn Amihai Grosz en Jens Peter Maintz op de zomereditie van het Internationaal Kamermuziek Festival Utrecht. 1/7

    De stilte van de lange lockdown drukte nog na op je trommelvliezen toen Janine Jansen haar kamermuziekfestival opende. Ze had iets troostends kunnen programmeren, maar nee. Met een weergaloos doorleefd Achtste strijkkwartet van Sjostakovitsj koos ze voor een klinkende marteling. ‘Zó veel pijn doet een leven zonder kunst’, zeiden ze spelend.

  2. De Petite messe solennelle van Gioachino Rossini .o.l.v. Andrea Battistoni door De Nationale Opera Een online productie

    Het feit dat een online productie überhaupt in mijn vijf meest memorabele concerten-lijstje staat is zo knap dat het de tweede plek verdient.

    Van januari-april 2022 gratis online

  3. Pianist Igor Levit in het Eerste pianoconcert van Johannes Brahms met het Münchner Philharmoniker o.l.v. Valery Gergiev. 27/9.

    Het mooiste pianospel in het Concertgebouw voor 1.100 lege stoelen.

  4. Trombonist Jörgen van Rijen in een nieuw tromboneconcert van Tan Dun (Three Muses in Video Game), gevolgd door Muak van Isang Yun. Koninklijk Concertgebouworkest onder leiding van Shiyeon Sung. 14/11.

    De beste programmavondst; de onheilspellende Yun paste perfect na de harmonieuze Dun

  5. Septet in D van Ignaz Moscheles met pianist Frank Peters en een gelegenheidsensemble op het Int. Kamermuziekfestival Schiermonnikoog. 4/10.

    Dat het concert die avond twee keer klonk was een traktatie.

Joep Stapel

Klassiek


  1. Upload van Michel van der Aa door De Nat. Opera. 1/10 Opera & Ballet A’dam

    Elke opera van multitalent Van der Aa is een belevenis. In essay-opera Upload – vader uploadt bewustzijn, dochter rouwt – bereikt hij een origineel nieuw hoogtepunt. Techniek, ideeën, decor en muziek vormen een krachtige eenheid, virtuoos schakelt Van der Aa (libretto, muziek, regie) tussen genres, registers en media. Met een slotbeeld van verheffende schoonheid.

  2. Janine Jansen & Amsterdam Sinfonietta, Vivaldi’s Vier jaargetijden. 15/9 Muziekgebouw Eindhoven

    Geen tamme pseudo-barok, maar een waagstuk van interpretatie In Vivaldi’s tamelijk suf gespeelde Vier jaargetijden toonden Jansen en Amsterdam Sinfonietta waartoe werkelijk fantasievol en gedurfd musiceren kan leiden.

  3. Nieuw Amsterdams Peil in Muziekgebouw A’dam 14/2 live op YouTube

    Rauw-intieme registratie tilde avontuurlijk nieuwemuziekconcert naar een hoger plan.

  4. Operafilm Dido and Aeneas van Purcell door Opera Vlaanderen. Regie: David Marton. Compositie: Kalle Kalima.

    Maffe, meeslepende operafilm die – heel bijzonder – live níét beter was geweest.

    Op 24 april 2022 online te zien op operaballet.be

  5. MusicAeterna o.l.v. Teodor Currentzis, Mahler 5, 5/10 Concertgebouw A’dam

    Knotsgek en hypermuzikaal optreden van orkestmagiër Currentzis, mét geweldige première van Alexey Retinsky.

Joost Galema

Klassiek


  1. Psallentes o.l.v. Hendrik Vanden Abeele - Getijdendag

    Bij het Festival Oude Muziek zong het negenkoppige vrouwenkoor Psallentes in zes concerten tussen zeven uur ’s ochtends en negen uur ’s avonds de dagelijkse gebedscyclus van het middeleeuwse kloosterleven. Hun heldere en zuiverende stemmen wasten de innerlijke mens schoon. Geen muziek om naar te luisteren, maar om in te baden.

    Gehoord: 4/9 in Willibrordkerk Utrecht.

  2. Hawar Tawfiq - Requiem des fleurs et des nuages. Thomas Oliemans (bariton) & Philharmonie Zuidnederland o.l.v. Ed Spanjaard

    De dood roept ons „als een moeder zo lieflijk” in het poëtische requiem van de Nederlands-Koerdische componist Hawar Tawfiq. Klankkleuren en schoonheid in onze zwart-witte wereld.

    Gehoord: 4/11 in Muziekgebouw aan ’t IJ Amsterdam.

  3. Dmitri Sjostakovitsj - Alle Strijkkwartetten

    Animato Quartet, Belinfante Quartet, Daniel Rowland e.a.
    In vijftien strijkkwartetten loodst Sjostakovitsj de luisteraar door zijn bewogen leven.

    Gehoord: 24 & 25/8 Stift Festival Weerselo.

  4. Wende en Amsterdam Sinfonietta vieren de liefde

    Je kunt niet anders dan verliefd worden op deze combinatie.

    Gehoord: 17/7 bij Festival Wonderfeel, ’s-Graveland.

  5. Georg Friedrich Händel - L’Allegro, il Penseroso ed il Moderato

    Les Arts Florissants o.l.v. William Christie.
    Händel en Christie wijzen ons magistraal de weg uit de polarisatie.

    Gehoord: 11/12 in Concertgebouw Amsterdam.

Mischa Spel

Klassiek


  1. Wagner, Das Rheingold, Concerto Köln o.l.v. Kent Nagano

    Alles klonk anders in deze uitvoering van de opera Das Rheingold op instrumenten uit Wagners tijd. De sensatie van een zoveel diepere warmere klank (die bassen!) begon direct te gloeien vanaf het openingsakkoord. Onvergetelijke ervaring opende de deur naar het besef: zo anders kan het dus.

    Terugluisteren: nporadio4.nl

  2. Kaija Saariaho, Innocence

    Wow, wat kan opera actueel schuren. Saariaho’s Innocence tackelt in 25 scènes de nasleep van een noodlottige school shooting. Met grauwende Magdalena Kozena in droomrol als rouwende moeder.

  3. BFO/Iván Fischer, Mahler 9

    Subliem orkest plus soeverein dirigent met een Mahler die je ’s nachts achtervolgde. Niet te toppen.

  4. Cd: In Umbra Mortis/ Cappella Amsterdam /Daniel Reuss (Pentatone)

    Volstrekt overrompelende luisterervaring door wisselwerking van tijden en stijlen én de sublieme koorzang.

  5. Wiener Philharmoniker, Herbert Blomstedt, Bruckner

    Met de gonzende Wiener maakt veteraan Blomstedt van Bruckner en Schubert vitaliteitselixers.



Een versie van dit artikel verscheen ook in NRC Handelsblad van 30 december 2021
Meld een taalfout
Toevoegen aan
+ verzameling
Dossier
Beste cultuur van 2021
Meer Beste cultuur van 2021

Lees ook deze artikelen