‘Een beller zei laatst: ik geloof niet in vaccins. Met haar had ik een goed gesprek’

De jas van Van Dissel zorgt voor veel vragen van de bellers naar de ‘Twijfeltelefoon’. De Omikronvariant van het virus heeft een „andere jas” aangetrokken waardoor het afweersysteem hem minder goed herkent, zei de directeur van het Centrum voor Infectieziekten tijdens de laatste persconferentie. Zijn opmerking riep bij veel mensen de vraag op: heeft een booster met hetzelfde vaccin als je maanden eerder kreeg, dan wel zin?

De booster heeft zéker zin, zegt een ouderejaars geneeskundestudente vanuit een kamer van het Erasmus MC in Rotterdam tegen een beller. „Een booster verhoogt de hoeveelheid antistoffen, waardoor óók de Omikronvariant veel minder kans krijgt.” De beller is nog steeds niet overtuigd. „U moet het zo zien”, vervolgt de studente, „door de booster krijgt het immuunsysteem extra ogen waardoor de nieuwe jas beter wordt herkend”. Meteen als er is opgehangen, gaat de telefoon opnieuw. Er staan acht mensen in de wacht.

Zeven geneeskundestudenten beantwoorden rustig en gedecideerd telefonisch medische vragen. Ze zitten in witte doktersjas achter het bureau, koptelefoon op, en werken voor de Vaccinatie Twijfel Telefoon. Iedereen die aarzelt over een coronavaccinatie kan bellen.

Robin Peeters, internist in het Erasmus MC en voorzitter van de Nederlandse Internisten Vereniging, richtte de telefoonlijn vorige maand samen met huisartsen uit de regio op. Het bleek in een grote behoefte te voorzien – per dagdeel bellen tussen de zeshonderd en achthonderd mensen. De universitaire ziekenhuizen van Utrecht, Amsterdam, Nijmegen en Maastricht en huisartsen uit die steden, sloten zich snel aan zodat vijf dagen per week gebeld kan worden.

Menstruatiestoornissen

„Ja hoor, als u eerst AstraZeneca heeft gehad, kunt u rustig een boosterprik met Pfizer nemen”, zegt een van de studenten tegen een beller. „Het blijkt zelfs uit onderzoek dat verschillende vaccins de hoeveelheid antistoffen verhoogt.”

Nu gaan veel telefoontjes over de boostervaccinatie omdat daar veel aandacht voor is, zegt Iris Benschop, geneeskundestudent en teamleider bij de Twijfeltelefoon. Ze beantwoordt zelf ook regelmatig bellers. „Eerst moest de booster na zes maanden, nu is dat drie. Hoe zit dat dan? Is dat wel veilig? En mensen met een slecht werkend immuunsysteem hebben drie prikken gekregen om goed beschermd te zijn. Voor hen is de booster de vierde vaccinatie. Daar zijn ook veel vragen over.”

Elk nieuwtje rond het coronavirus zie je direct terug in de vragen, zegt Chris Groen, manager van het callcenter in het Erasmus MC. Dat was zo na de metafoor van Van Dissel. En dat was zo na het nieuws afgelopen week dat 17.000 vrouwen menstruatiestoornissen meldden na een vaccinatie. „Menstruatiestoornissen komen sowieso veel voor”, zegt een studente achter hem tegen een beller. „Het kan ook een andere oorzaak hebben. Stress bijvoorbeeld. Vaccinaties activeren het immuunsysteem, en dat interacteert met de hormonen. Maar het is niet schadelijk. En het tast de vruchtbaarheid niet aan.”

Lees ook: Veel menstruatiestoornissen na vaccinatie, maar ‘cyclus herstelt zich vanzelf weer’

Veel twijfelaars bellen over het coronavaccin Novavax, nu dat net is goedgekeurd. „Dat zijn vooral mensen die niet gevaccineerd willen worden met mRNA-vaccins zoals Moderna en Pfizer”, zegt Iris Benschop, „omdat ze denken dat het dna of de genen aanpast. Hoewel dat niet juist is, kan Novavax voor deze mensen toch een uitkomst zijn.” Hup, daar hangt weer iemand aan de lijn over het nieuwe vaccin. „Vaccineren met Novavax kan nog niet”, is het antwoord. En na een paar minuten geduldig luisteren: „Een mRNA-vaccin verandert het dna niet. Het activeert de antistoffen. Het vaccin zelf is na een paar dagen volledig uit het lichaam verdwenen.”

Allergisch

De meeste vragen gaan over zwangerschap en vruchtbaarheid van vrouwen. Er zijn ook bellers met heel specifieke vragen naar aanleiding van hun eigen gezondheidssituatie. Kan ik het vaccin nemen als ik drie keer per week migraine heb, of als ik allergisch ben voor bepaalde stoffen, of als ik een auto-immuunziekte heb? Gecompliceerde vragen, meestal over een specifieke aandoening van de beller, worden direct besproken met de aanwezige internist. De beller kan op het antwoord wachten.

Er belt net iemand die allergisch is voor bijen- en wespensteken. „Dan kunt u rustig gevaccineerd worden”, is het antwoord. „De stof waarop u allergisch reageert, zit niet in het vaccin. „Ook mensen met de meest uiteenlopende voedselallergieën bellen. Voor hen is vaccinatie geen probleem”, zegt Iris Benschop. Alleen mensen die allergisch zijn voor medicatie, moeten opletten. Zij krijgen het advies zich onder toezicht van een gespecialiseerd arts te laten vaccineren. Maar die allergie komt heel weinig voor.”

Zijn er ook vragen die ze niet beantwoorden? Jazeker, zegt Iris Benschop. „We krijgen best wat telefoontjes over de QR-code.” Hoe ze die goed op hun telefoon krijgen bijvoorbeeld. Maar daar kunnen we niet bij helpen.”

Bellen om te zieken

Er bellen ook mensen die munitie willen voor de discussies met ongevaccineerden, zegt Willemijn Kleijn die net komt binnenlopen, net als Benschop masterstudent geneeskunde en teamleider. „Laatst kreeg ik een vrouw aan de lijn die haar broer wilde overtuigen. Die broer kwam met allerlei op internet gevonden onderzoeken op de proppen waar ze geen weerwoord op had. Ik zei tegen haar: ‘Het gaat ons niet lukken om uw broer via u te overtuigen. Uw broer mag wel zélf bellen.’”

Chris Groen: „Of die man die belde en zei: ik geloof niet in het vaccin. Overtuig me van het tegendeel. Uw tijd gaat nu in.”

Willemijn Kleijn: „Ik had ook een mevrouw aan de lijn die zei: ‘Ik geloof niet in vaccins. En jij?’ Met haar heb ik wel een goed gesprek gevoerd. Aan het eind zei ze: ‘Je hebt me niet overtuigd.’ Dat is mijn doel ook niet, zei ik. Ik vind het al winst als ze er rustig over nadenkt. Uiteindelijk maakt iedereen een eigen afweging.”

Soms bellen ook antivaxers. Niet omdat ze twijfelen maar om een beetje te zieken. Er was zelfs een oproep op sociale media om de Twijfeltelefoon „plat te bellen”. De actie mislukte. Deze ochtend belt er ook iemand die meteen dreigend zegt: ‘Dit gesprek neem ik op.’ „Dat is prima hoor”, antwoordt de studente. Op zijn vraag: ‘Kunt u honderd procent garanderen dat er over dertig jaar geen onbekende bijwerkingen zijn van het vaccin?’ kan ze helaas geen definitief antwoord geven. „Maar alle onderzoeken wijzen uit dat het vaccin veilig is”, kan ze wél zeggen. „Het gesprek met deze mensen moet je zo kort mogelijk houden”, zegt Benschop. „Vooral omdat er zoveel anderen in de wacht staan.”

Communiceren met lastige patiënten is onderdeel van de geneeskundeopleiding, zegt Willemijn Kleijn. „Het is dus ook heel nuttig voor ons.”