‘Ik laat je niet alleen’ is mijn opdracht

‘Optimisme is een morele plicht’ is een uitspraak die aan de filosoof Karl Popper wordt toegeschreven en die past bij zijn ethiek van de open samenleving. Ik ben zelf van nature een optimistisch mens, met een sterk geloof in de vooruitgang. Ik voel mij thuis in religieuze en politieke kringen waar een optimistische sfeer hangt. 2021 heeft mijn optimisme echter op de proef gesteld. Het voelt inderdaad steeds meer als een plicht. Niet dat er in mijn persoonlijke leven reden tot zorg is, maar de maatschappelijke sfeer van het afgelopen jaar stemt somber. Het wantrouwen en pessimisme die steeds meer terrein winnen. Het besef dat groepen steeds verder van elkaar verwijderd raken en elkaar niet meer kunnen en willen verstaan. De vrees ook dat de progressieve groepen waar ik deel van uitmaak niet zozeer de oplossing bieden maar onderdeel van het probleem zijn geworden.

Ik denk concreet aan twee maatschappelijke vraagstukken waar geen gesprek over mogelijk lijkt en waar ik (juist omdat ze zo raken aan onze existentie) het afgelopen jaar nadrukkelijk het gesprek over heb opgezocht. Ten eerste het coronabeleid. Iedereen heeft er een mening over en ieders gelijk wordt bevestigd met wijsheid achteraf en via eigen mediakanalen. Mensen die vragen en angsten kennen, voelen zich niet gehoord en zo wordt de kloof alleen maar vergroot.

Ten tweede voltooid leven. Een aantal mensen ziet een dergelijke nieuwe wet als een teken van zelfbeschikking en vooruitgang. Ik ben voorstander van verruiming van de huidige mogelijkheden op dit gebied. Al is het maar de vraag of er een nieuwe wet voor nodig is. Een aanpassing van de huidige (buitengewoon zorgvuldige) euthanasiewet zou ook een uitkomst kunnen bieden.

Het is een goede zaak dat het aanstaande kabinet dit onderwerp als een ‘vrije kwestie’ heeft bestempeld. Het is te hopen dat het gesprek de komende tijd daadwerkelijk gevoerd gaat worden tussen samenleving, wetenschap en politici, in alle onbevangenheid. Daaraan heeft het tot nu toe ontbroken. Ondertussen zijn velen op een existentieel niveau verontrust en zelfs beangstigd vanwege de nieuwe mogelijkheden die zich zouden aandienen. Wij laten hen alleen staan.

Nationale opdracht

Wat kunnen we hier tegenover stellen? We moeten het gesprek weer durven aangaan met hen die ver van ons afstaan. De kern van mijn levensovertuiging is samen te vatten in de uitspraak: ‘Ik laat je niet alleen.’

Lees ook dit essay van Arjen van Veelen: Praat met elkaar, leer elkaar kennen

De afgelopen maanden heb ik actief geprobeerd om deze uitspraak in de praktijk te brengen. Ik ben een borrel gaan drinken met vertegenwoordigers van partijen aan de uiterste rechterflank. Ik ben in gesprek gegaan met critici van het coronabeleid. Met tegenstanders van vaccinatie. Met politici en artsen die grote moeite hebben met een mogelijke nieuwe wet voltooid leven. Niet om hen te overtuigen maar om hun argumenten te horen. Om überhaupt naar hen te luisteren. Ik hoorde hun angst en pessimisme, en zij de mijne. Er was verbinding, op een geheel andere laag. En op die laag hoef je het niet beter te weten dan de ander.

D66 had tijdens de campagne de prachtige slogan: ‘laat iedereen vrij maar niemand vallen.’ Wat mij betreft wordt deze slogan onze nationale opdracht voor het komend jaar. Voor progressieven én conservatieven. Het is een veeleisende opdracht. Niemand laten vallen, dus ook niet de mensen die heel andere ideeën hebben dan jij. Mensen die bij voorbaat al in jouw ‘allergiezone’ zitten en waar je je het liefst hard tegen verzet.

‘Ik laat niemand vallen.’ In deze uitspraak ligt een radicaal open levenshouding besloten.

Eigen bubbel

Ik vind een van de mooiste verhalen uit de Bijbel het gesprek tussen Jezus en een Samaritaanse vrouw bij een put, wat buitengewoon ongemakkelijk is voor haar. Want een man praat niet zomaar met een vrouw in die tijd, en een Jood al helemaal niet met een Samaritaan. En dan gaat het verhaal ook nog dat zij vele mannen heeft gehad. Uitgerekend met haar gaat Jezus in gesprek. En dan vertelt het verhaal over ‘levend water’. Het gaat stromen. Er gebeurt iets dat alles anders maakt, en ongekende dingen mogelijk.

Lees ook: De achterban is de coalitie goed gezind, maar de andere burgers juist niet

Het is zo makkelijk om ons in onze eigen bubbel te begeven. Maar we schieten er niks mee op. Niemand wordt er beter van om in een gefragmenteerde en wantrouwende samenleving te leven.

Een nieuw jaar. Een nieuw kabinet. Een nieuw begin. Ik voel de plicht om erin te geloven. En ik nodig de deelnemers aan het publieke debat, van progressief tot conservatief, van harte uit om zich open te stellen. De schreeuw van de mensen die het coronabeleid afkraken en die van hen die angstig zijn vanwege de discussies rond voltooid leven vragen niet om gelikte filmpjes op social media en verontwaardigde reacties als antwoord. Zij vragen wel om een houding die uitstraalt: ik laat je niet alleen. Ik laat niemand vallen.

Wie optimistisch is, die durft dat gesprek aan te gaan. Want optimisme is aanstekelijk. En ten diepste wil ieder van ons een betere toekomst tegemoet gaan en de ander niet besmetten met pessimisme of met nare ziektes. Elke burger wil een leefbaar en gelukkig leven leiden zonder uitzichtloos lijden. Dat wij elkaar op deze existentiële laag weten te vinden in 2022. Laat het levend water (en soms een goede verbindende borrel of kop thee) weer stromen.