Hoe een Nederlandse ondernemer 1,1 miljoen verloor door de perfecte misdaad

Telefoon van de receptie, een dame wil hem spreken. Een belletje zoals hij er vijf per week krijgt. Iemand wil wat verkopen: een airco, een heftruck, aandelen. Hij krijgt een keurig-Britssprekende vrouw aan de lijn, die zich voorstelt als Julia Wright. Ze is assistent van een investment broker van een gerenommeerde, internationale vermogensbeheerder met Europese expansieplannen. Wil hij een vrijblijvend informatiepakket ontvangen? En mag de accountmanager hem daarna een keer bellen?

Het is warm buiten. Julia klinkt beleefd. Hij zegt ja.

Hoe laat een vakbekwame ondernemer, directeur-eigenaar van een internationaal opererend bedrijf, zich in een half jaar tijd meer dan één miljoen euro aftroggelen door wildvreemden? Hoe kán dat? Dat is iets wat de Brabantse ondernemer zich elke dag afvraagt. En laat dat ‘vakbekwame’ maar weg, hij schaamt zich dood, zelfs z’n vriendin weet van niks. Hij wil er wel over vertellen, maar graag anoniem.

Het gebeurde gewoon. Het net dat over hem werd uitgeworpen, was ragfijn. Hij zag het pas toen hij er niet meer uit kon ontsnappen.

20 juli 2017

8.819 euro

Het beloofde informatiepakket arriveert na een paar dagen in de mail. In een folder wordt gamebedrijf Electronic Arts aangeprezen als belegging. Het Amerikaanse bedrijf heeft een beursnotering aan de Nasdaq. De ondernemer struint wat rond op internet om meer te weten te komen. Hitgame FIFA komt ervandaan. De aandelenkoers steeg het laatste half jaar met bijna 50 procent. De vermogensbeheerder waar Julia Wright werkt, het kantoor Ashton Whiteley, oogt ook solide. Hij stuit op overtuigende nieuwsberichten waarin strategen van het in Shanghai gevestigde kantoor het Amerikaanse rentebeleid becommentariëren.

Een accountmanager van Ashton Whiteley belt, een vriendelijke man, eveneens met Brits accent. Die spreekt van een buitenkansje bij de spelletjesmaker, hij kan er aandelen van kopen. Binnen drie maanden komt er een grote aankondiging aan. Een fusie, een overname. Sony wordt genoemd. Gegarandeerd hoge rendementen. Hoe komt hij aan die voorkennis, informeert de ondernemer voorzichtig. Allemaal uit openbare bronnen, verzekert de beleggingsadviseur. Maar investeer niet te veel geld, benadrukt hij. „Dat u geen onnodig risico loopt.” Zo’n deal kan ook níét doorgaan.

Er komt een buitenkans, hoort hij. Hoog rendement. Een fusie. Sony wordt genoemd

De ondernemer weegt z’n kansen. Dit lijkt te mooi om waar te zijn. Hij duwt de twijfels weg, hij denkt aan zijn vader. Die heeft zijn broer geholpen na een moeilijke scheiding en zit nu zelf financieel lastig. Als de investering wat oplevert, koopt hij een nieuwe auto voor zijn vader.

Op 20 juli maakt hij 8.819,50 euro over, voor honderd aandelen, naar een rekening van HSBC in Hongkong, een van de grootste banken ter wereld.

4 september 2017

27.300 euro

Heel vaak denkt de ondernemer niet aan zijn belegging. Zijn bedrijf, met zeventig werknemers en een miljoenenomzet, slokt hem op. Tot hij na zes weken wordt gebeld. Goed nieuws: de koers is door het dak gegaan. Z’n aandelen zouden 40 procent in waarde gestegen zijn. Het advies: cashen. Maar nog beter is het om zijn belegging om te zetten in aandelen in een bedrijf dat binnenkort naar de beurs gaat: Lectrifi Limited, een jong, veelbelovend bedrijf dat technologie ontwikkelt voor draadloos laden voor elektrische auto’s. Al googlend ziet de Brabander dat Lectrifi is gevestigd in Hongkong met een KvK-nummer en een adres. De site ziet er gelikt uit, de persberichten die tot maanden terug gaan zijn lovend. Hij ruikt zijn kans.

Zijn honderd aandelen in de beursgenoteerde spelletjesmaker kan hij inruilen voor 6.485 aandelen Lectrifi. Er is één probleempje, hoort hij. Deze aandelenpakketten worden helaas alleen in tranches van 20.000 stuks verkocht. Hij moet er dus 13.515 bijkopen voor 2 dollar per stuk, exclusief transactiekosten. Om alles in orde te maken, krijgt de ondernemer verschillende mensen aan de lijn. Eerst de accountmanager, dan iemand van de compliance-afdeling die zijn gegevens met hem doorneemt. Hij moet zijn inkomen opsturen, zijn vermogen, vragen beantwoorden voor zijn risicoprofiel. Dat moet van de wet.

De ondernemer begint de namen te herkennen die hij aan de lijn krijgt. Er is een Paul Mitchell, zijn vaste contactpersoon, een Robert Brady, een Michael King. Voor de Kerst moet de beursgang plaatsvinden. Hij boekt op 4 september 27.300 euro over naar HSBC in Hongkong. Dit bedrag, dat was het moment, zegt hij later tegen NRC. „Toen zat ik erin.”

De Brabander is niet de enige over wie de Britssprekende bellers hun net uitgooien, blijkt uit talloze stukken, geluidsopnames en financiële overzichten van gedupeerden die NRC inzag. Ook Oostenrijkers, Fransen, Tsjechen, Spanjaarden, Italianen, Ieren, Zwitsers en Duitsers worden verleid per telefoon. In een paar jaar tijd gaan honderden bemiddelde Europeanen in zee met Aziatische vermogensbeheerders met namen als Ashton Whiteley – de meesten voor honderdduizenden euro’s. Een enkeling verliest miljoenen. Onder hen artsen, advocaten, wetenschappers, ondernemers, veelal mannen. Hoogopgeleide professionals die doorgaans kritisch zijn en weloverwogen keuzes maken.

Zoeken ze naar publicaties, dan vinden ze persberichten en media-uitingen, tot maanden, jaren terug

En ze zíjn kritisch, blijkt uit alles wat ze navragen en opzoeken. Ze kíezen weloverwogen. Maar ze raken tegelijk betoverd door de beloftes van rendement. En waar ze ook kijken, wie ze ook bellen, alles klopt. De websites, de adressen, de handelsregisters. Willen ze een prospectus zien? Een dag later is dat er. Overzichten van transacties? Visitekaartjes? Kopietjes van paspoorten? Alles wordt meteen op de mail gezet. Zoeken ze naar publicaties, dan vinden ze persberichten en media-uitingen, tot maanden, jaren terug. Bellen ze het bedrijf waarin ze willen beleggen, dan worden ze keurig te woord gestaan. Willen ze de baas van de accountmanager spreken, dan belt die terug. Bij klachten komt de klantenservice op de lijn. Het theaterstuk is totaal, en waterdicht.

26 september 2017

60.600 euro

En de Brabantse ondernemer zit er middenin. Sinds begin september denkt hij aandeelhouder te zijn in een veelbelovend bedrijf dat nog hetzelfde jaar naar de beurs zal gaan. Op 26 september is er belangrijk nieuws. Lectrifi heeft iets slims uitgevonden voor het draadloos opladen van de iPhone. Wat een knaller.

De onderneming heeft daarvoor wel een kapitaalinjectie nodig, nog vóór de geplande beursgang. De bestaande aandeelhouders, onder wie veel professionele hedgefondsen, moeten één extra rondje financieren. De ondernemer mag meedoen met de grote jongens, laat zijn adviseur hem steeds merken. Maar dat kan alleen in pakketjes van 100.000 aandelen. Of hij dus een paar ton kan bijstorten.

Dit gaat hem te hard. Kan dat niet wat minder, vraagt hij aan zijn zogenaamde adviseur. Die wijst hem op de risico’s van minderen: in het zicht van de haven kan je niet afhaken, dan word je misschien „uit de trade gegooid” en ben je alles kwijt.

Maar zijn contactpersoon bij Ashton Whiteley doet zijn best en denkt mee. Hij heeft een tweede particuliere belegger gevonden, beweert hij – hij vertelt niet wie. Een meevaller. Nu hoeft slechts 60.000 euro bijgelapt te worden om zijn belegging naar een gehalveerd pakket van 50.000 stuks te krijgen. Voor deze bijzondere investeringsronde moet het geld naar een andere rekening, een bank in Guangdong. Het geld gaat tenslotte rechtstreeks naar de onderneming.

De opluchting is van korte duur. Al snel blijkt de bank in Guangdong toch niet akkoord te gaan met het opsplitsen van de tranches, luidt het verhaal. Iets technisch, sectie 28 en 29 van de plaatselijke financiële regelgeving. De ondernemer krijgt allerlei voorwaarden uit reglementen opgediend. Dus hij moet zijn investering alsnog verdubbelen wil hij niet het risico lopen al zijn geld kwijt te raken.

26 oktober 2017

101.000 euro

Een eerste irritatie. De Brabantse ondernemer eist zwart op wit bewijzen dat hij straks dus zoveel aandelen bezit, en hij neemt rechtstreeks contact op met Lectrifi. Hij wil verifiëren of de ontvangen aandelencertificaten echt zijn. Alles blijkt in orde, al zijn vragen worden keurig aan de telefoon beantwoord. En op 26 oktober maakt de ondernemer 101.000 euro over, ditmaal naar de Mashreqbank in Dubai.

Z’n accountmanager aan de andere kant van de lijn hoort zijn twijfels ook wel. Hij ziet dit wel vaker als hij portfolio’s moet „herstructureren”, zegt hij, met name bij particuliere beleggers. Hij spreekt de ondernemer aan op z’n trots. Ja, het vóélt dan alsof er maar geld bij moet blijven worden gestort, sust hij. Veel kleinere beleggers slagen er niet in de deal tot het eind toe af te ronden. „Maar dat hoort bij een zeker gebrek aan ervaring met dit soort handel.”

Pas tweeënhalf jaar later zal de ondernemer te weten komen dat hij niet de enige is die er zo is ingetuind. De eerste slachtoffers vinden elkaar in Duitsland. Vlak voor de Kerst van 2019 lezen ze een bericht in de lokale Kreiszeitung. Het stukje gaat over „D”, die vier ton is kwijtgeraakt na een investering in een Chinese batterijenfabrikant. Een paar gedupeerden herkennen de val, en vinden elkaar, en zo zitten in januari 2020 zeven Duitstalige mannen te videobellen. Zes weken later lanceren ze een website, Investment Scam Asia. Vanaf dat moment melden zich elke week nieuwe slachtoffers, van binnen en buiten Europa. Bij de groep zijn inmiddels een kleine honderd gedupeerden aangesloten, nog eens twintig zochten contact maar sloten zich niet aan. Het gemiddelde verlies: 268.000 euro.

Als ze onderling ervaringen delen, ontdekken ze hoe exact die overeenkomen. Ze zijn gebeld door dezelfde namen, ze investeren zogenaamd in dezelfde bedrijven. De mensen die hen bellen beheersen het jargon perfect – misschien zijn het wel voormalig bankiers uit de City of andere financiële professionals. De gestandaardiseerde scripts die ze afwerken, zijn geraffineerd. Het begint vrijblijvend, en na een paar maanden komt de dwang erin. Dan zeggen de bellers ineens dingen als: „De aandelenhandel is geen supermarkt, je kunt niet zomaar kiezen om niet te kopen. Je hebt je in een opgenomen gesprek gecommitteerd, en onze juridische afdeling zal je daaraan houden.”

En al die geloofwaardige bedrijfsberichten bij persbureaus en op economische websites – die kunnen toch niet verzonnen zijn?

Voordat de fraudeurs de telefoon pakken, schrijven zij eerst zorgvuldig een geschiedenis van hun ‘bedrijven’, tot wel jaren terug. Ze weten dat de kritische consument meteen gaat googlen. Om betrouwbaar over te komen, gebruiken ze vernuftige sluiproutes. Als de Brabantse ondernemer bijvoorbeeld googlet naar ‘Ashton Whiteley’ die hem aandelen verkoopt, zal hij berichten vinden in lokale krantjes die op grote nieuwsmerken lijken, zoals nbc12.com en nbc29.com. Bij een ‘krant’ als Los Angeles Herald kan iedereen artikelen inleveren die tegen betaling, met de uitstraling van een klassieke krant, worden uitgegeven. Ook belandt de ondernemer bij nieuwsdiensten die tegen betaling persberichten verspreiden zoals Newswire.com, ‘Businesswire’ en ‘24-7pressrelease’. Zij beloven dat een bericht goed vindbaar is op zoekmachines. Een nieuwsfabriek als Bloomberg geeft bovendien tegen betaling certificaten uit die de juridische identiteit van een onderneming bevestigen. De fraudeurs maken gretig gebruik van de zweem van betrouwbaarheid die ze daarmee kopen.

7 november 2017

108.900 euro

Het begint de gedupeerden in 2019 te dagen dat de hele operatie vanuit Azië gerund wordt. Taipei, Hongkong, Kuala Lumpur, Tokyo, daar zijn de bedrijven geregistreerd, daar gaat het geld heen. Er lijken meerdere groepen actief te zijn, die elk verschillende mensen hebben met elk verschillende rollen. Samen runnen ze tientallen vermogensbeheerders en houden ze misschien wel honderden nepbedrijven met websites en telefoonnummers in de lucht. Waar de gedupeerden niet achter komen, is hoe juist zíj gevonden zijn: ze zijn vermogend, ja, maar veel meer gemeen hebben ze niet. Ze weten wel: dit is groot. Dit gaat om zoveel geld.

Zijn ringtone maakt hem nerveus. Hij vreest dat het zijn vermogensbeheerder is. Wat is er nu weer?

De Brabantse ondernemer is in een verwarrend spel beland. Posities zijn op miraculeuze wijze gewisseld. Als de telefoon gaat, vreest hij dat het zijn vermogensbeheerder uit Azië is. Zijn ringtone maakt hem nerveus. Wat is er nu weer aan de hand?

Als op 7 november het verzoek komt voor een extra garantie die nodig is, beslist hij snel. Weer een complex verhaal, over een deposito. Hij wil het opgelost hebben – straks bij de beursgang komt alles goed. Hij stort 108.900 euro, gelijk aan 20 procent van zijn beleggingsportefeuille. Het is maar voor even. Geen extra kosten – het is een tijdelijke borgstelling.

Belletjes voor extra geld volgen elkaar in rap tempo op. De ondernemer voelt zich steeds slechter. Hij lijkt murw gebeukt. Hij heeft nu al zoveel geïnvesteerd, dan kan één of twee ton extra er ook nog bij. Bovendien: hij heeft geen keuze. Hij moet zijn kapitaal beschermen. Zijn accountmanager zegt dat hij altijd uit kan stappen, als hij dat wil. Er is nu een professionele bieder die interesse heeft. Maar dat gaat allemaal in veel grotere pakketten dan eenvoudige particuliere beleggers als hij gewend zijn. Hij moet dan eerst weer bijkopen, om van het hele pakket af te komen.

Hij went aan het idee dat hij in een wereld is terechtgekomen waarin hij de mores slecht kent. Daar wordt hij telkens op gewezen.

7 december 2017

168.334 euro

Dus maakt hij meer over. En nog meer. Zijn bellers slaan inmiddels een andere toon aan. Ze schreeuwen zelfs tegen hem. Waarom kan hij niet dat laatste beetje bijstorten? We zijn er bijna. Kan je niet je hypotheek verhogen? Je ging deze vakantie zeilen, zei je. Kan je niet die boot verkopen? Of niet wat lenen bij je familie? „Je kunt je aandelen niet verkopen zonder mijn hulp”, dreigt er één. „Hoezeer je me ook niet mag – en ik mag jou ook niet – je hebt mij nodig. En ik heb jou niet nodig.”

De ondernemer maakt spaargeld over, geld uit de verkoop van zijn huis, geld van de bedrijfsrekening. Hij durft er met niemand over praten. De beloofde beursgang komt er niet.

Eens in de twee weken logt een aantal slachtoffers via Investment Asia Scam in voor een online praatgroep, om elkaar te steunen. Sommigen hebben het hard nodig, er zijn er bij die op het punt staan van een brug te springen van de stress, de schaamte, de schulden. Ze begrijpen niet van zichzelf dat ze maar geld in dat gat bleven storten, ton na ton. Velen hebben het aan helemaal niemand verteld.

De Brabantse ondernemer heeft ook een keer meegedaan. Hij is onzeker geworden over elke financiële beslissing en het geheim vreet aan hem.

Afgelopen jaren professionaliseerde de groep gedupeerden. De groep heeft een Australische privédetective in de arm genomen, die een van de groepen oplichters lokaliseerde in Kuala Lumpur. Die vertelde dat er een politieagent voor de deur stond, misschien wel om de fraudeurs te beschermen. Dat zou het hele verhaal nóg complexer maken. De detective kreeg even contact met een klokkenluider, die de fraudeurs van dichtbij kende. Hij vertelde dat er meerdere groepen actief zijn, en verdween toen van de radar.

Via een Zwitserse aanklager die zich de zaak aantrekt en informatie opvraagt, en via afschriften van handelsregisters, reconstrueert de groep de structuur. De oplichters lijken Chinese katvangers in te zetten, onwetende mensen die tegen een kleine vergoeding in Hongkong of elders een bedrijfje oprichten. Sommige bedrijven zijn op papier een speelgoedhandel. De katvangers openen er meteen een bijbehorende bankrekening bij – bij HSBC, Standard Chartered, Bank of China. Kort na oprichting worden de katvangers vervangen door andere eigenaren. Zo vinden ze een dame op een adres in Parijs, een spoor dat weer doodloopt. Hongkongse trustkantoren ontnemen het zicht op de werkelijke eigenaren. De afgetroggelde bedragen worden meteen overgeboekt naar andere rekeningen in Azië of naar offshorebestemmingen als de Britse Maagdeneilanden. De groep legt lijsten aan van honderden veelbelovende tech- en life science-bedrijven – allemaal nep – en hun sites, verzamelt geluidsopnames , traceert ip-adressen.

Uit de opvolgende nummering van de transacties die de leden naast elkaar leggen, leiden ze af dat er veel meer slachtoffers moeten zijn. Ze identificeren twee syndicaten met elk twee callcenters in Azië. De schade schatten ze op minstens 120 miljoen euro in twee jaar. Als een klokkenluider gelijk heeft, en er een veelvoud van deze ‘boiler rooms’ actief is, niet twee maar vijf jaar, dan is de schade 1 tot ruim 3 miljard euro, berekenen ze.

8 januari 2018

174.242 euro

In januari van 2018 poogt de Brabantse ondernemer zelf nog zijn donkere vermoedens te bevestigen. Hij vraagt, vlak voor het bijstorten van een flinke som, om contact met een andere Nederlandse belegger bij Ashton Whiteley, om over diens ervaringen te horen. En om zeker te weten of het allemaal wel echt is.

Ook dat is zo geregeld. Binnen een dag krijgt hij een accentloos Nederlands sprekende man aan de lijn, die zegt Victor Borgdorff te heten. Het nummer leidt naar het Reinier de Graaf-ziekenhuis in Delft. Hij ligt er met hartklachten, vertelt de man hem aan de telefoon, maar hij wil op verzoek van zijn vermogensbeheerder toch bevestigen dat hij heel tevreden is met de dienstverlening van Ashton Whiteley. Hij blijkt nadien nergens te vinden.

5 februari 2018

100.000

Een laatste wanhoopsinvestering – een ton aanbetaling voor een bijstorting van 521.740 euro, om zijn geld terug te krijgen. Binnen een paar maanden heeft hij 1,1 miljoen ingezet. Ingezet voor wat, vraagt hij zich af. Hij heeft zijn eigen geld aangesproken, de middelen van zijn bedrijf, de winst op zijn net verkochte huis.

De gedupeerden proberen nu elk in hun eigen land hun recht te halen. Dat lukt slecht. Stap met dit verhaal maar eens naar de lokale politie. De AFM, het OM, niemand onderneemt actie. De ondernemer sprak tevergeefs zijn eigen bank, de Rabobank, erop aan dat ze alle transacties hebben laten passeren. Het Openbaar Ministerie antwoordde per brief dat „onvoldoende maatschappelijke belang” is om een onderzoek te beginnen. „De vraag is relevant of er door u voldoende voorzichtigheid is betracht”, schrijft de officier ook.

Wie dan? Europol? Interpol? De FBI? De Europese Commissie? Het Europees Parlement? De Hongkongse autoriteiten? De groep probeert het overal. Wie voelt zich geroepen zo’n grote, complexe, internationaal opererende bende aan te pakken? In Duitsland, Zwitserland en Oostenrijk kijken een paar officieren van justitie naar de kwestie, zonder veel vaart. De fraudeurs lijken tot op de dag van vandaag door te gaan. Zelfde script, andere bedrijfsnamen.

De ondernemer denkt niet dat hij zijn geld nog terugziet. Hij weet niet of hij het zijn vriendin zal vertellen. Of aan zijn personeel. Hoe moeten die hem nog vertrouwen? Hij wil dat deze mensen worden opgepakt. Dat duidelijk wordt dat – al was hij weliswaar zelf stom – hij ook bedrogen is.

Op 5 maart 2018 laat de ondernemer zijn oplichter weten dat hij uit dit spel wil, waar hij in is gezogen. De man wordt boos en schreeuwt. Een laatste verzoeningspoging volgt nog als ene ‘Graham Southgate’, manager van de klantenservice, hem twee dagen later opbelt.

„Ik hoorde dat u klachten had”, zegt hij zalvend. „Soms moeten klanten een beetje gedwongen worden om iets te doen dat ze eigenlijk niet willen doen, voor hun eigen bestwil.”

Zijn fraudeurs houden hem de maanden erna nog uren aan de lijn, ze hebben nú een oplossing waarmee álle problemen in één klap voorbij zijn. De ondernemer moet alleen nog één keer…

Dit is de onmogelijke keuze. Stoppen is: alles verliezen, onder ogen zien dat hij, succesvol ondernemer, kinderlijk naïef in de val is getrapt. Maar doorgaan is dat ook.

De ondernemer maakt niets meer over.