Corona blijft nog lang onder ons. Welke coronapolitiek kiezen we?

Niet lang na het begin van de pandemie spraken wetenschappers al hun vermoeden uit dat het coronavirus nooit meer helemaal zou weggaan. Nu een ruime meerderheid van de bevolking gevaccineerd is, de besmettingscijfers niettemin recordhoogten bereiken, de zorg nog steeds piept en kraakt, en we weer een halve winter in halve lockdown zitten, kunnen we onze ogen niet langer voor deze realiteit sluiten: we zullen met het virus moeten leren leven.

Hoe vaak dit cliché inmiddels ook herhaald is, de politiek lijkt de waarheid ervan nog steeds niet onder ogen te willen zien. Halsstarrig blijft ze de pandemie benaderen als een crisis die gemanaged moet worden; een probleem om te fixen. Het crisismanagementframe nodigt daarbij uit tot een technocratische benadering, met veel sturing van bovenaf en weinig inbreng van onderop. Het probleemoplossingframe sorteert op zijn beurt voor op ‘technological fixes’, zoals Testen voor Toegang en de CoronaCheck-app.

Een goede omgang met corona als blijvend verschijnsel vereist dat we reflecteren op de vraag: in wat voor wereld willen we leven? Daarop zijn verschillende antwoorden mogelijk. In de ene wereld worden gezondheidsrisico’s maximaal ingeperkt, maar geven we veel van onze oude vrijheden en rechten op. In een andere wereld accepteren we meer ziekte en sterfte, maar houden we de scholen altijd open en blijft vaccinatie helemaal vrijwillig. In weer een andere wereld gooien we de belastingen omhoog, om coronahospitalen te bouwen en de publieke ruimte permanent in te richten op een optimaal geventileerde anderhalvemetersamenleving.

Dit zijn maar voorbeelden. Het is aan politieke partijen om vanuit hun ideologische waarden te schetsen wat voor samenleving zij voor zich zien als corona daar langdurig onderdeel van uitmaakt. En het is aan ons om uiteindelijk tussen die verschillende toekomstbeelden te kiezen.

Lees ook: Als corona nog jaren bij ons blijft

Alsof het virus dicteert

In het woensdag gepresenteerde coalitieakkoord vinden we niets wat ook maar in de buurt komt van zo’n toekomstvisie. Veel verder dan de vage belofte om de „pandemische paraatheid” te versterken, komt de coalitie niet. En dus kunnen we de komende tijd een voortzetting verwachten van de gemankeerde coronapolitiek van het afgelopen anderhalf jaar. Liever dan een langetermijnplan uit te denken, wacht het kabinet steeds tot de nood zo hoog is dat beslissingen in crisissfeer moeten worden genomen – ook al gaat het om maatregelen die een drastische herschikking van de samenleving tot gevolg hebben. Liever dan zelf de regie te nemen, laat het kabinet zich leiden door het OMT – een selecte club medisch experts die noch de brede visie, noch de democratische legitimiteit bezit om zulke verstrekkende besluiten te nemen.

Ondertussen lijkt het daardoor alsof het niet onze politici zijn die de keuzes maken, maar alsof de wetenschap of het virus zelf dicteren wat te doen. En zo ontstaat de misvatting dat er geen verschillende toekomstbestemmingen bestaan waar we als samenleving tussen kunnen kiezen, maar dat er eigenlijk maar één weg is waar onze bestuurders ons hoe dan ook overheen zullen managen. Alternatieve richtingen presenteren ze als onmogelijk of absurd. Zo twitterde Hugo de Jonge over het 2G-systeem (alleen toegang voor gevaccineerden of van Covid herstelden): „Makkelijke keuzes bestaan niet, logische wel. Het is dit of vaker dicht.” Terwijl het wetsvoorstel over dat systeem nog niet eens door het parlement is behandeld; terwijl er wel degelijk meer opties zijn dan de twee die De Jonge noemt; terwijl de uiteindelijke keuze voor een van die opties nooit alleen maar „logisch” kan zijn, maar onvermijdelijk politiek is.

Ook in de Tweede Kamer lijken partijen nog altijd bang om de corona-aanpak al te veel te politiseren. Op de flanken wordt er weliswaar stevig stelling genomen, de meeste partijen daartussenin beperken hun bijdrage tot bescheiden bijstellingen van het voorgestelde beleid – de avondklok een halfuurtje later; de coronapas toch niet uitbreiden naar de buitensport. En, zo haast men zich toe te voegen, de maatregelen moeten natuurlijk wel tijdelijk zijn.

Lees ook dit opiniestuk: Het virus blijft. Bespreek de langetermijnstrategie

Bezinning

Maar wat als we nu eens erkennen dat zowel het virus als de maatregelen telkens minder tijdelijk blijken dan vooraf gedacht? Dat ze misschien wel helemaal nooit meer weggaan? Dan heb je een heel ander gesprek. Een gesprek over de vraag of we überhaupt wel zoiets als een avondklok of coronapas moeten willen. De meeste partijen lijken die fundamentele discussie niet aan te durven. Vooral de liberalen laten hier punten liggen. Waar je van de VVD en D66 op grond van hun ideologische wortels grote terughoudendheid zou verwachten als het gaat om een idee als 2G, dat immers gepaard gaat met verregaande grondrechtsinperkingen, betonen juist deze partijen zich de warmste pleitbezorgers van dit soort maatregelen.

Corona gaat voorlopig niet meer weg. Dat vraagt om een nieuwe coronapolitiek. Minder ‘varen op de wetenschap’, meer reflectie op de vraag: in wat voor wereld willen we leven? Laat politici zich daar tijdens die lange lockdownavonden eens op bezinnen.