RIVM: betere ventilatie kan besmettingen voorkomen

Ventileren kan besmettingen met het coronavirus via de lucht flink beperken. Vooral in ruimtes waar veel mensen samenkomen zoals nachtclubs en concertzalen is de potentiële winst van ventilatie groot. Tot die conclusie komt het RIVM in een rapport dat op dinsdagavond aan de Tweede Kamer is gestuurd.

Het RIVM heeft berekeningen gedaan op basis van modellen. Zo valt het aantal besmettingen 70 procent lager uit onder bezoekers in een club die is geventileerd volgens de normen in het zogeheten Bouwbesluit, waarin inrichtingseisen voor gebouwen zijn vastgelegd.

Als het op ventileren aankomt is de eerste klap een daalder waard, concludeert het RIVM: een beetje ventilatie, zoals het Bouwbesluit voorschrijft, kan het aantal besmettingen sterk terugdringen. Meer ventilatie is nog beter, maar de opbrengst vlakt af.

Lees ook dit stuk over de versnelde boostercampagne: Wat is het beste moment voor een boosterprik? En maakt het uit welk vaccin je eerst hebt gehad?

Er klinkt al enige tijd kritiek op de houding van RIVM als het gaat om het belang van ventilatie. In mei van dit jaar meldde het instituut op zijn site dat ver zwevende druppels inderdaad besmettelijk kunnen zijn. De Amerikaanse CDC en de Wereldgezondheidsorganisatie WHO trokken die conclusie een paar weken eerder. Het RIVM publiceerde al in juli 2020 op basis van modelstudies dat het coronavirus in bedompte ruimtes ook via de lucht besmettelijk kan zijn.

„Het is een hardnekkig misverstand dat het RIVM ventileren niet belangrijk zou vinden”, zegt RIVM-woordvoerder Coen Berends. „In mijn beleving is de rol van ventilatie voldoende onder de aandacht gebracht op de website”, zegt ook Alvin Bartels, hoofdauteur van het RIVM-rapport. „Je hebt te maken met nieuwe inzichten. Misschien ziet men die niet altijd terug in de adviezen van de Rijksoverheid.” Pas in juli van dit jaar voegde het demissionaire kabinet ventileren toe als vierde basisregel om verspreiding van het coronavirus te voorkomen, naast anderhalve meter afstand houden, handen wassen en testen bij klachten.

„Ontzettend fijn dat het RIVM de aerogene route serieus neemt”, reageert aerosolonderzoeker Daniel Bonn van Universiteit van Amsterdam. „Het had alleen veel eerder moeten gebeuren. Er zijn mensen ziek geworden via de lucht en dat had misschien niet gehoeven.”

Het RIVM-rapport is in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid geschreven, op verzoek van Kamerlid Fleur Agema (PVV), dat in juli door de Tweede Kamer werd gesteund.

Het onderzoek is een modelstudie, op basis van een computermodel dat binnen het RIVM is ontwikkeld. De onderzoekers simuleerden één besmettelijke patiënt in verschillende ruimtes zoals klaslokalen, vergaderzalen en theaters. Daarbij modelleerden ze de omvang van de ruimte, dichtheid van aanwezigen en hun activiteiten, zoals praten, zingen of schreeuwen.

Grootste winst

De grootste winst is te halen in ruimtes waar mensen langere tijd zijn en veel fijne druppels uitademen door te schreeuwen of zingen, zoals in nachtclubs en concertzalen. Het aantal verwachte ziektegevallen in een nachtclub waar één geïnfecteerde drie uur verblijft neemt af van 8,4 in een ongeventileerde club naar 2,4 besmettingen als er geventileerd wordt volgens het Bouwbesluit voor bestaande bouw. Betere ventilatie, zoals de WHO voorschrijft, kan dat terugdringen naar 0,82. In supermarkten, klaslokalen en op kantoren is de winst van extra strenge ventilatienormen beperkt.

Het Nederlandse Bouwbesluit schrijft voor bestaande gebouwen een luchtverversing van ongeveer drie liter lucht per persoon per seconde voor oudbouw. Voor nieuwgebouwde klaslokalen is de eis 8,5 liter lucht per persoon. Het is de vraag of dat overal gehaald wordt. Bij 11 procent van de Nederlandse scholen is de ventilatie niet op orde, bleek deze zomer.