Schoon – maar die vliegtuigen landen elders

Om mijn gedachten te verzetten las ik wat nieuwsberichten over bomenkap in kleindorps Nederland. Wist u dat ze in Oud-Gastel een historische lindeboom in de dorpskern gaan kappen ondanks bezwaren van de bewoners? Jan en José Roefs uit Oirschot hebben tevergeefs geprobeerd de kap van een door tonderzwam aangetaste boom tegen te houden. Maar hij was ziek, zei de gemeente, en vormde mogelijk een gevaar. In een villawijk in Arnhem komen de bewoners in opstand vanwege het vellen van een oude beuk. In Brazilië is de ontbossing nog nooit zo snel gegaan als dit jaar – hele voetbalvelden tegelijk. Maar daar krijg je niet snel een Arnhemse villawijk voor op de been.

Ik neem het ze niet kwalijk. Het is een bekend menselijk defect. Zelfs diegene die zichzelf als extreem rationeel bestempelen, bekommeren zich in de praktijk toch vooral om wat er recht voor hun neus gebeurt.

Ik hoorde iemand beschrijven hoe de focus in haar loopbaan met de jaren steeds lokaler werd. Als tiener en twintiger maakte ze zich zorgen over wereldvrede, universele mensenrechten, het gat in de ozonlaag. Als dertiger ging ze zich bezighouden met Europese politiek en instituties. Als veertiger met Den Haag en de ministeries. Als vijftiger ging ze zich inzetten voor haar gemeente. En als zestiger houdt ze zich bezig met de leefbaarheid in haar straat.

Het is ouderdom, van dromerig idealisme naar pragmatischer en concreter. Maar het is ook tijdgeest. Globaal is uit, lokaal is in. De ontbossing in het Amazonegebied laat mensen zich machteloos en klein voelen. Van de boom voor de deur voel je je mede-eigenaar. Daar kun je daadwerkelijk iets voor doen.

En wat blijkt: al dat lokale knullige actievoeren is soms wel degelijk effectief in het oplossen van de wereldproblematiek. Hoe lang proberen we al op globale klimaattoppen de opwarming van de aarde te stoppen? Landen beloven steeds meer en de realisatie van de plannen loopt steeds verder achter. Raad eens wie er wel op schema ligt om de klimaatplannen in 2030 te realiseren? Juist. De provincies en de regio’s. Lokaal is het wél gelukt om genoeg zonneweides en windparken in te richten om de beloftes uit het klimaatakkoord van 2019 na te komen.

Je ziet hetzelfde verschijnsel in de vervuilingspolitiek. De nadruk ligt vaak op CO₂; een gas, vluchtig, dat diffundeert in de atmosfeer van de wereld. Maar broeikasgas is ieders probleem – en daarmee niemands probleem. Misschien is dat de reden dat het erop lijkt dat met stikstof sneller meer wordt bereikt in dit land. Stikstof slaat daadwerkelijk neer in iemands achtertuin.

Met dat achtertuinactivisme lukt het nu zelfs om de druk op te voeren op de ongrijpbare luchtvaart. Een Boeing 747 tankt 190.000 liter kerosine, vier badkuipen per passagier berekende Jelmer Mommers van De Correspondent, en stoot de CO₂ over de hele wereld uit. Hetzelfde geldt voor stikstof. Bij de berekening wordt alleen de stikstofuitstoot tot 1.000 meter boven de grond meegenomen, dat is maar 20 procent van het totaal. De rest slaat natuurlijk ook ergens neer, maar daarboven is het van iedereen en dus van niemand.

Die 20 procent komt terecht in uiterst belangrijke en kwetsbare Natura2000-gebieden rondom Schiphol, zoals de duinen van Kennemerland waar het barst van de gepensioneerde welgestelde bewoners die zich opwinden over de lokale natuur. En dan hebben we het nog niet eens gehad over het Botshol-gebied, waar het kleine modderkruipervisje voorkomt, dat last kan krijgen van de verzuring van zijn omgeving door stikstofneerslag.

Zo langzamerhand is dat onbeduidende visje in dat plasje bij Abcoude beter beschermd dan de gehele Stille Oceaan. Deze week werd bekend dat Schiphol mogelijk moet krimpen voor een natuurvergunning. Niet vanwege oceanen en woestijnen en taiga’s en zeeijs en de biosfeer, maar vanwege de 20 procent die terechtkomt in de achtertuin van iemand met een rechtenopleiding, een netwerk en een Twitter-account.

Maar hoe ver kom je met die lokale benadering? Dit land wordt hartstikke schoongeveegd, maar industrieën verhuizen en vliegtuigen kunnen ook elders landen. In Boekarest, Moskou, Dubai, of in een andere achtertuin met net zulke leuke visjes, maar iets minder oplettende, mondige en kapitaalkrachtige bewoners.