NRC’s Future Affairs ontdekt de toekomst: alles wordt anders – en beter!

Is er nog hoop in deze donkere dagen, beste luisteraars? Uitzicht op een tijd waarin we allemaal weer lachen, zelfs met Rutte, alle tweedelingen zijn overwonnen en we naar buiten kunnen zonder zelftest op zak?

Ik spreek u aan als luisteraars, omdat ik recent door virologische omstandigheden ongestoord kon bingen met NRC-podcasts. Dat verrijkt je beleving van de krant. In Vandaag (nieuws), Haagse Zaken (politiek) en Onbehaarde Apen (wetenschap), zit je zelf aan tafel bij NRC-redacteuren.

Maar de hoop die ik – volledig gevaccineerd en toch geveld door een beet van de vleermuis – nodig had, borrelde toch ergens anders op. Die kwam van de iets minder beluisterde, maar des te markantere podcast Future Affairs, waarin NRC-redacteur Wouter van Noort en filosofe Jessica van der Schalk met zoeklampen op hun helm de toekomst van de mensheid verkennen. Het is de podcast „die je anders doet kijken naar de toekomst”, aldus de inleiding. Waarin we „een glimp” krijgen „van wat er op ons afkomt”.

En dat is nogal wat – en het is allemaal goed nieuws.

Met dank aan kwantumfysica, breinonderzoek, psychedelica en „oeroude” wijsheid bewegen we ons weg van het materialistische en individualistische „oude verhaal”, dat ons aan de rand van de afgrond heeft gebracht. Op weg naar een „nieuw verhaal over wie wij zijn”, een van ecologische „verbinding”. Niks zelfzuchtige genen meer, of een samenleving die drijft op welbegrepen eigenbelang, maar coöperatie en bewustzijn wat de klok slaat.

In de afleveringen die ik beluisterde val je zo van de ene paradigma-wisseling in het andere revolutionaire inzicht. Over de economie van de toekomst, over ecologische kunst, over wetenschappelijk ‘panpsychisme’ (het idee dat bewustzijn niet het product is van evolutie, maar de basis van het universum). De presentatoren laten zich er graag door meeslepen en vallen zelf zo te horen ook van de ene verbazing in de andere. Een gesprek met fysicus en filosoof Bernard Kastrup begint met de bekentenis dat „het ons niet vaak gebeurt dat we in één gesprek anders leren kijken naar de kosmos én ons eigen bewustzijn” en „wij moeten er nog steeds een beetje van bijkomen”.

Oeroude wijsheid voor gloednieuwe tijden

Deze podcast luister je ook in onze app

Asjemenou. Ik knapte er erg van op, in bed tussen de verfrommelde zelftests. Niet alleen is er licht aan het eind van de tunnel, er is overal Licht. Al vroeg ik me wel af, wat de uitgeroeide Neanderthalers van deze coöperatieve homo sapiens 2.0 zouden vinden. Maar goed, dat was toen.

Deze NRC-podcast is daarmee een eigentijdse, fascinerende loot aan de stam van een soort pop-filosofie die wereldwijd furore maakt. Zie het succes van globale denkers als Yuval Harari (Homo Deus), of het in luchthavenwinkels opgestapelde optimisme van Rutger Bregman (De meeste mensen deugen).

Ik maak er ook graag even reclame voor, want zo’n verkenning van Toekomstige Zaken is een interessant experiment, en een vorm van journalistiek die anders is dan je verwacht van het in scepsis geboren NRC. Als de stem van de krant er doorgaans een is van de serieuze Journaal-presentator, empathisch maar ook altijd een tikje bezorgd, dan klikt in Future Affairs het zonnige enthousiasme van de pas ontwaakten: wat we nu weer hebben gehoord!

Daarmee raakt NRC aan de voorhoede van brainwash-festivals en andere avantgardistische subculturen. Dat is goed, want ook daar moet je voelsprieten hebben – en het is weer eens iets anders dan de slavenmaatschappij die complotdenkers graag in de toekomst zien, vaak met dezelfde ingrediënten: nieuwe technologie en digitale ‘verbinding’ van alles met iedereen.

Maar ik heb er wel een calvinistische bedenking bij.

Want je zou in die montere gesprekken wel iets meer context en weerwerk verwachten – en vooral historische ballast. Kritiek op materialisme en naturalisme (het idee dat de werkelijkheid geheel in wetenschappelijke termen te verklaren is) is een trend. Maar het zijn theorieën, vatbaar voor debat, geen openbaringen.

Of is het New Age-denken alsnog vaardig geworden over NRC?

Ik heb met de makers van gedachten gewisseld en ze reageerden verwelkomend en sportief op mijn scepsis – zoals het goede optimisten betaamt. Van Noort legde me uit dat hij zoekende en geen oordelende journalistiek wil bedrijven, nu we op de drempel staan van een nieuw tijdperk. Dat heeft, zegt hij, per definitie iets fringy en contrairs: dat heb je met zoeken.

Nu heeft NRC ook een zekere traditie in het omarmen van nieuwe tijden. In de jaren negentig maakte NRC-redacteur Jurriaan Kamp, oud-correspondent in India, kortstondig furore met zijn Club van Schier, een denktank die een „mentaliteitsrevolutie” wilde bevorderen. Tegen het cynisme en materialisme – toen al! Kamp verliet de krant en werd oprichter van het bewustzijnsblad Ode.

Misschien is het de keerzijde van het kritische rationalisme waar NRC Handelsblad in zijn beginjaren mee was doordrenkt. Zoals dat van essayist Rudy Kousbroek, die in Avondrood der Magiërs (1970) de draak stak met „het moderne bijgeloof” van romantische hippies en psychedelische profeten. Ik denk niet dat hij veel plezier zou beleven uit de audio-herontdekking daarvan.

Klinkt dat als Muppet-chagrijn uit een grijzend verleden?

Nee, het is prima dat NRC luisteraars meeneemt op een zoektocht naar cutting edge denkwerk. Zo’n vrije ruimte moet er zijn – al is het maar voor op je ziekbed. Maar laat het wel een journalistieke zoektocht blijven, met debat en historisch besef, geen doorbraak- of bekeringservaring. Ook de toekomst is per slot van rekening altijd gisteren geboren.

Reacties: ombudsman@nrc.nl nrc.nl/spreekuurombudsman