Duitstalige leerkracht in Italië krijgt liever corona dan zich te laten prikken

In het vakbondskantoor van Petra Nock (49) staat de telefoon roodgloeiend. De vakbondsleden zijn leraren op Duitstalige scholen in het Noord-Italiaanse Bolzano, die vragen hoe ze de nakende vaccinatieplicht op Italiaanse scholen kunnen omzeilen. Die gaat in op 15 december, en geldt voor zowel onderwijzend als administratief personeel.

Eén lerares, vertelt Nock, moet nog maar twee jaar tot haar pensioen. „Om de prik te vermijden, overweegt ze nu ontslag te nemen.” Een andere leerkracht liet weten dat ze de komende maand „zo veel mogelijk contacten zal leggen, juist om Covid-19 op te lopen”. Zo hoopt ze een verklaring te krijgen dat ze genezen is, wat haar zou vrijstellen van vaccinatie. Nog liever corona dus, dan de prik. Bolzano, of Bozen in het Duits, is een meertalige provincie met een hoge mate van autonomie, aan de grens met Oostenrijk. Geografisch is dit nog Italië, maar de streek baadt in de Tiroolse cultuur. Bierstubes concurreren met pizzeria’s. Trentino-Alto Adige (of Zuid-Tirol), zoals de regio voluit heet, is pas sinds het einde van de Eerste Wereldoorlog een stukje van Italië.

De Duitstalige Italianen blijven veel sterker gericht op Oostenrijkse en Duitse (sociale) media, waar in tv-debatten meer aandacht aan vaccinscepsis wordt besteed. Dat zou één van de verklaringen zijn voor de lagere vaccinatiegraad in deze streek. Het leidt tot een opmerkelijk contrast: Bolzano is een van de rijkste provincies van Italië en gaat prat op een uitstekende gezondheidszorg. Maar Zuid-Tirol kampt met een hoog aantal besmettingen – deze week worden er dagelijks honderden mensen positief getest – en de vaccinatiegraad is de op een na laagste in Italië (enkel Sicilië scoort slechter). In de provincie Bolzano is 79 procent van de bevolking ouder dan 12 jaar gevaccineerd, tegenover 84,8 procent in Italië. In de Italiaanssprekende provincie Trente is dat 85,8 procent.

Lees ook: Veel Duitsers verkiezen alternatieve geneeswijzen boven coronavaccin

Meer nog dan een tegenstelling tussen Duits- en Italiaanssprekenden is er een contrast tussen de stad en het berggebied. Vooral in de valleien van de Dolomieten ligt het aantal gevaccineerden nog veel lager. Daar wonen vooral mensen die behalve Italiaans ook Duits of de Reto-Romaanse taal Ladinisch spreken.

Achterdocht tegen geneeskunde

Ook vaccinatiecampagnes tegen andere ziektes sloegen hier vroeger al minder sterk aan. Volgens gouverneur Arno Kompatscher (50) zit het in de cultuur. Mensen uit de bergen leven dicht bij de natuur en koesteren meer achterdocht tegenover de traditionele geneeskunde. „Homeopathie is in Duitsland ook veel sterker ontwikkeld dan in Italië.”

Vanaf vrijdag lanceert de streek een intensieve vaccinatiecampagne van drie dagen, bedoeld om de cijfers op te krikken. Maar tot nu toe hebben vooral mensen zich voor de boosterprik, en veel minder voor de eerste prik, aangemeld. Tegelijk heeft Kompatscher nog strengere regels afgekondigd dan elders in Italië. In de trein of de bus volstaat geen gewoon mondkapje, maar moet je een FFP2-masker dragen. Ook buiten geldt er een mondkapjesplicht. En de politie valt zeer geregeld de Bierstubes binnen om de coronapasjes van de stamgasten te controleren en de eigenaar zo nodig te beboeten.

Een vrouw vroeg of het klopt dat ik een villa bezit in Davos. Ook werd ik al bedreigd

Arno Kompatscher gouverneur

Die strenge aanpak levert de gouverneur lof, maar ook veel verwijten op. „Op straat vroeg een vrouw me of het klopt dat ik een dikke villa bezit in Davos. En ik werd ook al bedreigd.” De sociale cohesie en het grote samenhorigheidsgevoel van begin 2020 zijn weg, zegt de gouverneur. „In plaats daarvan gaapt er nu een diepe kloof tussen wie nog vertrouwen stelt in de wetenschap, de gezondheidszorg en het openbare bestuur, en wie liever zijn eigen ‘alternatieve feiten’ creëert.”

Duitstalige basisschool

Ook David Augscheller (52), directeur van de Duitstalige basisschool Pestalozzi in Bolzano, staat onder druk. Op sterke aanbeveling van de provincie worden alle schoolkinderen tweemaal per week op corona getest. De directeur meldt de positieve resultaten aan de overheid. Maar 10 tot 15 procent van de ouders geeft daarvoor geen toestemming. „Vorig schooljaar lieten enkele ouders me via hun advocaten weten dat ik verantwoordelijk zou worden gehouden voor eventuele medische gevolgen bij hun kinderen, als ik hen toch liet testen.”

Zenuwachtig wacht de directeur 15 december af, de dag waarop de vaccinatieplicht voor het personeel ingaat. De scholengroep die hij bestuurt telt meer dan honderd leraren, van wie er een op de tien afkerig staat tegenover het vaccin. „Als de leraren zich niet laten inenten, moet ik hen schorsen zonder behoud van loon.”

Tot Kerst denkt hij het wel te kunnen redden. Maar laten ze dan echt de prik niet zetten – er is nog een korte overgangsperiode – dan zit hij in januari met een groot probleem. In de hele provincie is naar schatting 15 procent van de leraren nog niet ingeënt. Er wordt naar bijna-afgestudeerde leerkrachten en zelfs naar gepensioneerden gekeken om de gaten te dichten. De onderwijsvakbond noemt het zeer onverstandig om gepensioneerden weer voor de klas te zetten, tijdens een pandemie die vooral ouderen treft.

Lerares Silvia Cravedi (42) worstelt met een torenhoog dilemma. Ze staat al 23 jaar voor de klas en omschrijft de Pestalozzi-school als haar „tweede thuis”. Cravedi geeft Italiaanse les aan alle klasjes van de basisschool en is niet ingeënt. „Maar sinds de invoering van de verplichte Covidpas op het werk laat ik mij zeer nauwgezet testen.” Dat kost haar sinds midden oktober tot twintig euro per week, in haar eigen woorden een vorm van „financiële discriminatie”. Bovendien, zegt ze, staat straks haar hele inkomen op het spel.

Het vaccin omschrijft ze als „een persoonlijke keuze” en haar man denkt er precies zo over. Straks zingt hun veertienjarige dochter Giulia voor het eerst mee in het kerstconcert op school. „Omdat we niet zijn ingeënt, moeten mijn man en ik haar optreden missen.”

Lees ook: Italiaanse antivaxer: ‘Ik ben een wolf, ik laat me niet chanteren’

Ook wie zichzelf wel liet vaccineren, toont soms best veel begrip voor de vaccinatieweigeraars. Elisabeth Flöss (63), directrice in een school in de stad Bressanone (of Brixen), betreurt dat leraren die zich niet laten vaccineren als ‘egoïsten’ worden weggezet. „Maar zo ken ik hen helemaal niet. Het zijn intelligente, hardwerkende leerkrachten met een groot hart voor de kinderen”, zegt Flöss. „Ik kies ervoor om in het vaccin te geloven, anders zou ik thuis wel een glas bleekwater drinken. Maar hoe het op de lange termijn uitpakt, weten we nog niet.”

Verse sneeuw

Diezelfde toon klinkt ook een beetje door in een gesprek met Tobia Moroder (39), burgemeester van de populaire skigemeente Ortisei, halfweg tussen Bolzano en Bressanone, in de pittoreske vallei Val Gardena. Ondergedompeld onder de verse sneeuw in de Dolomieten lijkt het stadje op een prent uit een boek met kerstverhalen. Moroder erkent dat de vaccinatiegraad beduidend lager ligt in de vallei, en pleit voor de prik. Maar aan de weerstand tegen traditionele geneeskunde ziet hij toch ook een goede kant. „De bewoners slikken hier beduidend minder medicijnen, en worden toch behoorlijk oud.”

Tot maandag was Ortisei door zijn hoge aantal besmettingen nog ingekleurd als rode zone. Vanaf 20.00 uur gold er een avondklok. Die is afgeschaft, maar de riskante combinatie van besmettingen en een lagere vaccinatiegraad is niet weg. Hoe moet dat straks, in een gebied dat veel wintersporters trekt? De economie drijft hier op het toerisme, goed voor 17 procent van het bruto binnenlands product.

Het skiseizoen is pas geopend, en de uitbaters van de skipistes en vele hotels en restaurants hopen dit jaar de geleden schade tenminste deels te compenseren. „Vorige winter was alles hier dicht, terwijl in naburig Zwitserland alles gewoon open bleef. Onze sector boekte naar schatting drie miljard euro verlies”, zegt Manfred Pinzger (62), voorzitter van de hotelsector in de streek. „Nog zo’n winter zou catastrofaal zijn voor Zuid-Tirol. Wij zijn vóór strenge regels, als die helpen om toch maar open te blijven.”

In Ortisei kropen deze week vooral Italiaanse toeristen op de latten. Maar in hotel Angelo sijpelen ook buitenlandse toeristen binnen, zegt eigenaar Nils Demetz (34) in vlot Nederlands, de taal van zijn Nederlandse moeder. „Met Kerst zitten we op enkele kamers na al helemaal vol.” Hij is blij met de strenge regels, die „alles veiliger maken”. De vaccinatiegraad in de vallei is dan wel laag, maar het hotelpersoneel is volledig gevaccineerd, zegt hij er snel bij. „En sinds de zomer, nog lang vóór dat wettelijk verplicht was, vragen wij aan onze gasten al het Covidcertificaat.” Zonder Covidpas kun je ook niet gaan skiën. Een nieuwe app maakt het mogelijk het Covidcertificaat te linken aan de skipas.

Burgemeester Moroder hoopt dat de strenge regels het winterseizoen zullen redden. Maar hij is wel bezorgd. Op het besneeuwde gemeenteplein liet hij uit voorzorg dit jaar slechts een viertal kerstkraampjes toe. „Nog maar weinig volk gezien”, verzucht studente Sandra Kostner, terwijl ze de kou verbijt in het kerststalletje van de souvenirwinkel waar ze een baantje heeft. „Twee jaar geleden zag het hier nog zwart van het volk.”

Maar Nils Demetz gelooft dat het goed komt. „Dit hotel overleefde al de Eerste en de Tweede Wereldoorlog. Ook dit komen we vast weer te boven.”