Eerste Zuid-Afrikaanse resultaten: minder ziek door Omikron

De patiëntaantallen zijn nog klein en de opmars van de Omikronvariant is nog maar net begonnen. Maar toch: de eerste tekenen wijzen op een milder ziekteverloop. De South African Medical Research Council heeft zaterdag een rapport gepresenteerd met de eerste klinische bevindingen rond de Omikronvariant. De Zuid-Afrikaanse onderzoekers benadrukken dat het te vroeg is voor stellige conclusies.

Het rapport analyseert de ziekenhuisdata in het district Tshwane, rondom de hoofdstad Pretoria. Daar werd de Omikronvariant eind vorige maand ontdekt. Het aantal corona-infecties steeg daar exponentieel, van zo’n 800 gevallen per dag op 29 november tot zo’n 3.400 gevallen op 3 december, op een bevolking van 3 miljoen mensen. Het rapport meldt dat het in ‘bijna alle gevallen’ om de Omikronvariant gaat, hoewel niet alle gebruikte testapparatuur in Tshwane het onderscheid kan maken.

Geen extra zuurstof

In de onderzochte periode lagen 166 patiënten met Covid in het Tshwane District-ziekenhuis van Pretoria. Zo’n 70 procent van hen had geen extra zuurstof nodig. Sterker nog: dit waren allen patiënten die niet vanwege hun Covid in het ziekenhuis waren beland, maar om een andere reden, en bij wie de besmetting toen pas aan het licht kwam – dus asymptomatische besmettingen. Bij andere ziekenhuizen in de provincie Gauteng zijn die cijfers nog opvallender: gemiddeld heeft 80 procent van de coronapatiënten met corona daar nu geen extra zuurstof nodig.

Van de 166 patiënten in het Pretoriaanse ziekenhuis lagen er slechts twee op de IC; 63 ontvingen ‘high care’, maar bij ‘de meerderheid’ van hen was dat vanwege niet-coronagerelateerde aandoeningen. De sterfte onder Covid-ziekenhuispatiënten was zo’n 6 procent – veel minder dan de 23 procent in heel Zuid-Afrika tot nu toe.

Verder valt op dat 80 procent van de Covidpatiënten in dit ziekenhuis jonger is dan 50 jaar. De meerderheid is dertiger, en één op de vijf is jonger dan 10 jaar. Ter vergelijking: toen de Deltavariant dominant was, waren de meeste ziekenhuispatiënten in die regio tussen de 50 en 70 jaar oud. Mogelijk is dit verschil een gevolg van vaccinatie, aldus de auteurs van het rapport. Van de 50-plussers in deze regio is inmiddels 57 procent gevaccineerd: in de groep jonger dan 50 is dat slechts 34 procent. Van de nu opgenomen Covidpatiënten is gemiddeld één op de vijf gevaccineerd.

Ten slotte merken de onderzoekers op dat de Covidpatiënten na gemiddeld drie dagen het ziekenhuis verlaten, tegen een gemiddelde opnameduur van 8,5 dag in de afgelopen anderhalf jaar.

„Het relatief kleine aantal ziekenhuis- en IC-opnames schetst een heel ander beeld dan dat in de beginfases van eerdere golven”, concluderen de auteurs. Maar het is te vroeg voor stellige conclusies: „We werken nog aan een gedetailleerdere vergelijking. Wellicht komen er in de komende weken andere patronen aan het licht.”

Addertjes onder het gras

Ook viroloog Marion Koopmans van het Erasmus MC vindt het nog erg vroeg voor conclusies. „We hebben eerst inzage nodig in gegevens van een voldoende grote groep mensen van verschillende leeftijden met en zonder ernstige klachten”, zegt zij.

De bevindingen wijzen dus voorlopig op een milder ziekteverloop, maar er zijn addertjes onder het gras. Ten eerste de snelheid waarmee Omikron terrein wint: die wijst erop dat deze variant besmettelijker is dan eerdere varianten. Het European Centre for Disease Prevention and Control voorspelde op 2 december dat Omikron „binnen een paar maanden” meer dan de helft van de Europese besmettingen voor zijn rekening zal nemen. Zelfs als een veel kleiner percentage van de besmette mensen IC nodig heeft dan voorheen, zal het bij snel stijgende aantallen besmettingen toch al snel om veel extra opnames gaan. Het aantal ziektegevallen stijgt namelijk exponentieel met de besmettelijkheid.

Immuniteit omzeilen

Daarnaast zijn er aanwijzingen dat Omikron beter is in het omzeilen van onze immuniteit. Dat blijkt onder meer uit een nog niet gepubliceerde Zuid-Afrikaanse studie van 2 december. Die concludeerde, op basis van bijna 3 miljoen besmettingen, dat de kans op besmetting na een vaccinatie of eerdere infectie bij Omikron drie keer zo hoog is als bij Delta.

„Belangrijk is dat we nu al een soort ontkoppeling zien”, legt Koopmans uit. „Je hebt bescherming tegen infectie, die met name te maken heeft met neutraliserende antistoffen. Bij Delta is die al flink verminderd, bij Omikron misschien nóg wat minder. De andere arm is bescherming tegen ernstige ziekte, waarvoor bredere antistoffen en ook de cellulaire component nodig zijn.” Dat is de langduriger bescherming dankzij de ‘training’ van onze witte bloedcellen om sneller tegen het virus op te treden. „Die bescherming zal naar verwachting bij Omikron minder zijn afgenomen.”

Koopmans vindt het onwaarschijnlijk dat de Omikronvariant helemaal aan onze vaccin-immuniteit zou ontsnappen. „Maar het blijft koffiedik kijken. Immunologische data daarover verwacht ik de komende een tot twee weken.”