Schiphol moet zich schamen voor sabotage onderzoek

Is het nog veilig om in een vliegtuig te stappen? Wie last heeft van vliegangst krijgt al gauw te horen dat het veel gevaarlijker is om in een auto te rijden. Toch is er reden om je zorgen te maken over de veiligheid in de lucht, en niet alleen omdat zich onder de reizigers een vervelende passagier bevindt, het coronavirus. Minstens zo zorgwekkend is een ander onzichtbaar gevaar. Vliegtuigen die van Schiphol vertrekken worden onder extreem hoge tijdsdruk ingeladen door overbelaste werknemers. Dat leidt niet alleen tot zoekgeraakte koffers, maar ook tot haastig volgesmeten bagageruimen, waar de boel tijdens de vlucht kan gaan schuiven, met het risico dat het toestel uit balans raakt.

Erger is dat het voortpezende grondpersoneel toestellen beschadigt nog voor het opstijgen, door er met materieel tegenaan te botsen. Er zijn gevallen bekend waarbij ernstige schade die zo is ontstaan pas na een vlucht ontdekt wordt. Het spreekt voor zich dat die schade gemeld had moeten worden, maar de gestreste arbeidskrachten doen dat liever niet, uit angst voor ontslag, bleek vorig jaar uit een FNV-enquête. De luchtvaartinspectie (ILT) krijgt jaarlijks 240 meldingen, maar vreest dat dit het topje van de ijsberg is.

De grondafhandeling op Schiphol wordt uitgevoerd door acht bedrijven die met elkaar zijn verwikkeld in een moordende concurrentiestrijd. De coronacrisis heeft dit verergerd: de bedrijven lijden verlies en moesten al reorganiseren. Om hun diensten zo goedkoop mogelijk aan te bieden voeren zij de druk op het grondpersoneel maximaal op.

Het is een race naar de bodem: de arbeidskrachten worden klein gehouden met losse contracten, een minimaal loon en torenhoge werkdruk. De uitstroom is groot, waardoor er steeds weer nieuwe, onervaren arbeidskrachten rondlopen, met alle gevolgen van dien. Vakbond FNV lobbyt al jaren tevergeefs voor een sector-cao. De verantwoordelijkheid wordt door de luchthaven afgeschoven op de vliegmaatschappijen, die op hun beurt wijzen naar de grondafhandelingsbedrijven. Het zijn uitwassen van een vrije markt, waarbij opvalt dat andere luchthavens zoals Brussel en Frankfurt met maar twee of drie bedrijven werken, waardoor de concurrentie daar minder hevig is – het kan dus wel.

De Nederlandse overheid is huiverig om in te grijpen. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat deed tot nu toe niet meer dan een onderzoek instellen, na een motie van PvdA en SP. Conclusie van het rapport, dat begin november uitkwam: de vliegveiligheid is niet in het geding. Demissionair minister Barbara Visser (VVD) ziet ook geen aanleiding iets te doen aan de arbeidsomstandigheden.

Maar nu blijkt dat de luchtvaartsector het onderzoek heeft gesaboteerd. Schiphol moet zich schamen. De luchthaven, de vliegmaatschappijen en de grondafhandelingsbedrijven weigerden mee te werken als het grondpersoneel zou worden ondervraagd. Het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium (NLR), dat het onderzoek uitvoerde, gaf toe aan die druk. Vakbond FNV is terecht razend. De onderzoekers baseren hun conclusie dat de vliegveiligheid in orde is op cijfers van de ILT. Maar juist die maakt zich al jaren zorgen over de gebrekkige meldingsbereidheid.

Lees ook: Grondpersoneel Schiphol bewust uitgesloten van onderzoek naar vliegveiligheid en arbeidsomstandigheden

Het is onontkoombaar dat dit onderzoek overgedaan moet worden, dat is wel het minste dat het kabinet kan doen. Door corona ligt het vliegverkeer grotendeels stil. Voor het grondpersoneel betekent dat minder werkdruk maar ook onzekerheid. Hopelijk is er iets verbeterd op Schiphol als Nederland straks weer massaal bij de incheckbalie staat.