‘Ik heb toch al gezegd dat Nederland niet met die twee organisaties moet samenwerken? En nu doen ze het toch.” Burgemeester Sabhan Khalaf Ali van de Iraakse stad Hawija klinkt verongelijkt. Eerder sprak NRC met de burgemeester over de verwoesting die een Nederlands bombardement in 2015 in zijn stad had aangericht. Nederland beloofde compensatie in de vorm van projecten voor het gebied. „Het enige wat we van daarvan zien, zijn de borden waarop ze worden aangekondigd”, aldus Khalaf Ali.
Hoe gaat het nu met de slachtoffers van de luchtaanval?
„Veel mensen lijden nog steeds on(der de psychische gevolgen van de Nederlandse aanval. Er is psychische steun nodig. Ook moet er een vergoeding komen voor de slachtoffers, en mogelijkheden om in hun levensonderhoud te voorzien. Het bombardement trof het economische centrum van Hawija; in de industriële zone waren de belangrijkste fabrieken, garages en winkels.”
Uw belangrijkste zorg was destijds dat alle ontheemde bewoners terug konden naar Hawija. Is dat gelukt?
„De meeste mensen zijn teruggekeerd, met uitzondering van degenen die dat niet willen. Sommigen hebben elders werk gezocht om hun gezin te onderhouden. Bijvoorbeeld mensen van wie het huis verwoest is, of die hun inkomen kwijt zijn omdat hun werkplaatsen of winkels zijn gebombardeerd.
„In het algemeen gaat het goed met de wederopbouw van Hawija, maar niet iedereen heeft de financiële mogelijkheden om zijn huis te herbouwen.”
Hoe ziet het gebied er nu uit?
„De industriële zone ligt nog vol puin. Nederland heeft beloofd wederopbouwprojecten te steunen, maar de twee VN-organisaties die daarvoor zijn uitgekozen, IOM [Internationale Organisatie voor Migratie] en UNDP [VN-Ontwikkelingsprogramma], werken niet transparant samen met de lokale autoriteiten. Dat is wel nodig om oponthoud te voorkomen. We moeten goed kunnen controleren hoe de werkzaamheden worden uitgevoerd. Van eerdere UNDP/FFS-projecten [Funding Facility for Stabilization] hebben we ook niet gezien waar het geld precies heen is gegaan.”
De Nederlandse regering meldde onlangs aan het parlement dat de projecten in de beginfase zijn. Misschien duurt het gewoon nog even?
„Volgens onze informatie hebben de organisaties het Nederlandse geld al ontvangen. Het enige wat we tot nu toe van die projecten zien, zijn de borden waarop ze worden aangekondigd. We wachten nog steeds op nader bericht.”
Nederlandse vertegenwoordigers waren in 2019 voor het laatst in Hawija, omdat ze de veiligheidssituatie nu ‘instabiel’ vinden. Hoe gevaarlijk is het?
„Het is stabiel en veilig in Hawija en omstreken. Alleen in Riad zijn wat incidenten geweest. Maar Riad ligt tegen de bergen, ver van Hawija.”
U vertelde eerder dat de Nederlandse vertegenwoordiging druk op u had uitgeoefend om de burgers te ontmoedigen een persoonlijke schadevergoeding te eisen.
„De Nederlandse consul vroeg of ik de slachtoffers zou kunnen overtuigen hun zaak tegen de Nederlandse regering in te trekken en genoegen te nemen met de maatschappelijke projecten als vergoeding voor de aangerichte schade. Ik heb tegen de consul gezegd dat dat de persoonlijke rechten van mensen zijn en dat ik daar niet tussen kan komen.”
Het enige wat we tot nu toe van die Nederlandse projecten zien, zijn de borden waarop ze worden aangekondigd
De Nederlandse ambassade ontkent tegen NRC dat de burgemeester is verzocht burgers te ontmoedigen compensatie na te streven. Wel heeft de ambassade „in het kader van volledige informatievoorziening en openheid de verschillende aspecten belicht rondom vergoedingen betreffende deze wapeninzet”.
Klopt het dat een deel van de genoemde burgerslachtoffers tot IS-families behoorde?
„Op de lijst met slachtoffers die wij hebben, staat voor zover wij weten niemand die iets met IS te maken had. Er is geen contact met slachtoffers die mogelijk banden met IS hadden. De lichamen van IS’ers die gedood zijn bij de luchtaanval, zijn destijds door IS-strijders weggehaald en verborgen – zodat hun verliezen onzichtbaar bleven.”
Zijn er momenteel familieleden van IS-strijders in Hawija?
„IS-strijders worden niet toegelaten in Hawija, maar vrouwen en kinderen van IS’ers mogen terugkeren. Zij worden als slachtoffers van IS beschouwd. We doen veel moeite om hen te laten re-integreren in de maatschappij. Zo hebben we met internationale organisaties afgesproken om éérst de slachtoffers te helpen, en daarna steun te bieden aan teruggekeerde familieleden van IS’ers. Je moet aan beide kanten werken, anders leidt het tot onrust. Er is tot nu toe gelukkig geen enkele wraakactie in Hawija geweest tegen IS-families.”
U spreekt donderdag op de conferentie Protection of Civilians, van Pax. Wat zijn uw verwachtingen?
„We hopen dat de wereld oog heeft voor het lijden van de bevolking van Hawija en de materiële en immateriële schade. Ik verwacht van de Nederlandse regering een serieuze stellingname om de slachtoffers te helpen weer perspectief te vinden.”