Bloemen zijn een ideale cover-up voor criminelen

Je hoeft in de bloemen- en sierteeltsector het net maar uit te gooien en er komt direct een hoop ellende boven, zegt Gido Oude Kotte, burgemeester van Aalsmeer. Uitbuiting. Witwassen. Drugssmokkel.

Vorige week controleerde de Inspectie SZW, onderdeel van het ministerie van Sociale Zaken, onverwacht bedrijfjes die bloemen verkopen en exporteren bij Royal FloraHolland in Aalsmeer – samen met de vestigingen in Naaldwijk, Rijnsburg, Eelde de grootste bloemenveiling ter wereld. Ze doken in de boekhouding, plozen salarisstrookjes uit en checkten de werkuren van bedrijven. Ook controleerden ze de inhoud van vrachtwagens.

Eén persoon werd aangehouden voor overtreding van de Vreemdelingenwet en er werden onderzoeken gestart naar de huisvesting van Oost-Europese arbeidsmigranten in diverse gemeenten. Ook schreven de inspecteurs twaalf processen verbaal uit voor overtreding van de verkeerswet.

Bureau Beke velde begin dit jaar na criminologisch onderzoek een stevig oordeel over de bloemensector. De vluchtigheid (bloemen bederven snel), de contante betalingen en het fijnmazige wegennet waarover bloemen worden verspreid, zijn ideaal voor witwaspraktijken en drugstransporten.

Maar de instanties zijn zich hier te weinig van bewust. De veiligheid van de sector was, schreven de onderzoekers: „lange tijd geen prioriteit”. De douane controleerde de vrachtwagens, de Belastingdienst spitte „bonnetjes” door, aldus burgemeester Oude Kotte. En de politie kwam pas in beeld bij serieuze verdenkingen.

Dat gaat nu veranderen. Vanaf februari 2022 gaan onder meer FloraHolland, brancheorganisatie Transport en Logistiek Nederland, het Openbaar Ministerie, de politie, de douane, Belastingdienst, gemeenten Aalsmeer, Katwijk, Uithoorn en Westland nauwer samenwerken tegen criminaliteit in de bloemensector.

Een aantal snelle, concrete veranderingen: het wordt moeilijker om ongecontroleerd het veilingterrein op te komen, door nieuwe toegangspoortjes. Een nieuw camerasysteem monitort kentekens van vrachtwagens die het complex op rijden. De betrokken instanties gaan meer informatie uitwisselen en willen zo de grote criminele ‘vissen’ in kaart brengen.

Ook komt er een ‘tiploket’. Het loket zal worden bemand door de politie, douane, de Belastingdienst, FloraHolland-mensen en gemeente ambtenaren, zegt burgemeester Oude Kotte.

Paul Ammerlaan, bedrijfsrechercheur bij Royal FloraHolland, staat donderdagochtend kwart over zeven op ‘de brug’. Het is spitsuur in de veilinghal van Aalsmeer. Dagelijks worden circa 20 miljoen bloemen en planten verkocht via FloraHolland (omzet 4,7 miljard euro in 2020), honderden vrachtwagens trekken vanaf de veilinghuizen van FloraHolland Europa in.

Ammerlaan wijst omlaag: „Die bloemen komen in elk Europees dorp terecht.” En dat biedt mogelijkheden.

Smurfen-porties

Bloemen zijn bederfelijke waar, zegt Ammerlaan. Er is weinig tijd om een vracht grondig te controleren, criminelen zijn hierdoor spekkopers. De grote partijen cocaïne die via Rotterdam en Antwerpen binnenkomen, zegt hij, worden daarna in kleine transporten – ‘smurfen-porties’ – opgedeeld en door de rest van Europa verspreid.

In 2015 liepen twee Italianen tegen de lamp. Ze hoorden bij een Italiaanse maffiaclan en gebruikten de verkoop van bloemen op de markt als dekmantel. Stiekem verstopten ze cocaïne tussen de tulpen en chrysanten die vanuit Aalsmeer naar Italië gingen. Het was een unieke zaak: in het kantoor van Ammerlaan hangt een groot knipsel over de maffiabroers.

Vaker stuit de bedrijfsrechercheur op kleinere vormen van criminaliteit, zoals de diefstal van stalen karren waarop de bloemen worden vervoerd. Of, geniepiger: de wisseltruc met plastic emmers.

Wie bij FloraHolland bloemen afneemt, krijgt plastic emmers mee, om de bloemen in uit te stallen. FloraHolland laat ze speciaal produceren. IJzersterk zijn ze: „ze gaan 20 jaar mee.” Kopers betalen 4 euro borg per stuk.

Een slimmerik zag hier handel in. Hij liet tienduizenden replicamodellen voor een schijntje produceren in Turkije en leverde ze weer in. Ammerlaan pakt een nep-emmer en gooit ’m op de grond. „Hoor je? Fake. Deze breekt zo.”

Maandelijks melden zo’n dertig nieuwe bedrijven zich aan bij FloraHolland, zegt Ammerlaan. Een select groepje, vijf ongeveer, komt door de controle. De rest heeft niet de financiën op orde, of trekt zich terug. Hoe pik je ‘foute’ bedrijven eruit?

Bedrijven die in korte tijd veel vermogen opbouwen, zijn verdacht, zegt Ammerlaan. Er wordt gecontroleerd of bedrijfseigenaren op een ‘sanctielijst’ staan, of gezocht worden voor een misdrijf. En het is verplicht om een Nederlands bankrekening te hebben.

Soms valt een bedrijf uit de toon. Recent was dat er een die handelde in fruitpulp, zegt burgemeester Oude Kotte. De vaten van 200 kilo met pulp waren drie hoog opgestapeld. Raar. Onhandig ook, dit maakte het lastig om ze te controleren. Bij de handelaar werd uiteindelijk niks aangetroffen. Maar het was een perfecte manier om cocaïne te smokkelen, zegt Oude Kotte, omdat het een product is dat snel rot en niet lang op de veiling mag blijven.

Datagestuurd rechercheren

Paul Ammerlaan stapt het kantoortje van Edwin den Hartog binnen, teamleider operationele veiligheid. Die begint direct een betoog over de „keten”: instanties die „elkaar niet weten te vinden”, en een wijkagent die tot voor kort weinig op het terrein kwam. Hij besluit zijn verhaal met de nieuwe heilige graal in opsporing: „We moeten meer datagestuurd werken.”

Boeven pakken via gedeelde data is trendy, maar het uitwisselen van privacygevoelige informatie is aan strenge wetgeving gebonden. In 2019 liep het mis met een samenwerking tussen politie, Belastingdienst, justitie en gemeenten in Brabant. Ze wisselden een jaar gevoelige info uit, maar hadden juridisch gezien hun zaakjes niet op orde.

Ammerlaan en Den Hartog weten dat data delen gevoelig ligt, vooral als FloraHolland info ontvangt van de politie of de Belastingdienst. Toen hier eens over werd gesproken, kreeg een collega „rode vlekken” in de nek, zegt Ammerlaan. Hij wilde weten of het juridisch in orde is.

Burgemeester Oude Kotte lacht als hij het voorbeeld hoort: „Over privacy is altijd discussie.” Het doel van de samenwerking is breder, zegt hij. De bloemensector moet „weerbaarder” worden. En door informatie te delen kun je een netwerk blootleggen. Criminele bedrijven kunnen zich nu te makkelijk verschuilen achter privacywetgeving. „Als we gegevens opvragen van werknemers krijgen we die niet vanwege de privacywetgeving. Zo lukt het nooit.” Er wordt aan een convenant gewerkt waarmee de organisaties informatie mogen uitwisselen.

In Aalsmeer werkt Oude Kotte met een „zwarte lijst”, zegt hij. Daarop staan een dertigtal kwekers, telers, verkopers, importeurs en exporteurs waarover signalen zijn ontvangen dat de boekhouding niet klopt, er geen omzet is, of dat het bekende drugscriminelen zijn. De lijst is opgesteld door de politie, volgens Oude Kotte, en voldoet aan de Wet politiegegevens.

Het liefst zou de burgemeester de lijst uitbreiden met namen van de malafide uitzendbureaus, maar dat heeft hij nog niet rond. „Dan weet je met wie je geen zaken moet doen.”

Hoewel het tip-loket officieel nog niet geopend is, heeft de eerste persoon zich al aangediend, zegt Oude Kotte. Vorig week kwam pikante informatie binnen over een bedrijf op de veiling. Het ging om cocaïnesmokkel, zegt hij. Tevreden: „De Amsterdamse recherche is een onderzoek gestart.”