De asielzoeker die het VK heeft bereikt kent één woord Engels: ‘Dangerous’

Waar ze straks terechtkomen, in hoofdstad Londen of ergens anders, dat maakt hun weinig uit. Ze zíjn er. „Hier is het veilig”, zegt Hakim Omed Wali. Samen met Farzin Mustafa wandelt hij langs de barakken van het oude militaire complex waar de twee een slaapkamer delen. Vanaf hier kun je de zee zien liggen die ze hebben getrotseerd.

De jongens – ze dragen sneakers, zwarte trainingsbroeken en Omed Wali heeft een olijke blauwe muts – komen uit Irak, ze zijn Koerdisch. En ze spreken amper Engels, dus bellen ze een vriend die kan helpen met vertalen. Via Turkije, Italië en Frankrijk eindigde hun reis in oktober hier in Folkestone, een kustplaats op een half uur rijden van Dover. Ze wachten op de uitslag van hun asielaanvraag. „Irak is niet veilig voor ons.”

Zij haalden de overkant wél – in tegenstelling tot de 27 migranten die afgelopen woensdag verdronken tijdens hun poging het Kanaal over te steken. Onder de slachtoffers bevonden zich vrijwel zeker ook Iraakse Koerden. „Dangerous”, zegt Farzin Mustafa, dat woord kent hij wel. Hij maakt met zijn hand een wiebelend gebaar.

Het ongeluk heeft tot grote politieke druk geleid op de Britse regering om iets te doen aan de stijgende hoeveelheid migranten die zich met kleine bootjes aan de gevaarlijke oversteek wagen. Het punt is vooral dat premier Boris Johnson had beloofd dat de Britten de controle over hun grenzen zouden terugkrijgen, met het vertrek van het VK uit de Europese Unie. Take back control. Maar dit jaar arriveerden er ineens drie keer zo veel migranten in bootjes als vorig jaar, en het jaar is nog niet eens voorbij. De regering komt zo eerder machteloos over dan in control.

Zondag belegt Frankrijk in Calais een minitop over de migrantenproblematiek, met België, Duitsland, Nederland en hoge ambtenaren uit Brussel. Maar de Britse minister van Binnenlandse Zaken Priti Patel is er niet meer bij. Parijs trok haar uitnodiging in nadat premier Boris Johnson Frankrijk had ontstemd door een publieke brief te versturen met oplossingen voor de migratieproblematiek. Hij stelde onder meer voor dat de Britten kunnen helpen met patrouilles aan de Franse kust – onacceptabel voor de Fransen.

Joggingbroeken en sokken

Deze week drong bij vrijwilligster Rachel Lowden het besef door dat de situatie in Calais zo hopeloos is dat haar werk komende winter doorgaat. „We dachten dat mensen de oversteek niet meer zouden aandurven in de wintermaanden. Maar als je daar in de bosjes moet leven, is het blijkbaar het risico waard.” Lowden is psychotherapeut en zij heeft afgelopen zomer de vrijwilligersclub Hastings Supports Refugees opgezet, die helpt met de eerste ontvangst van migranten vanaf zee. Ze woont in Hastings, een kustplaats zo ver naar het zuidwesten dat „er iets moet zijn misgegaan als een boot helemaal bij ons aanbelandt”. Toch gebeurde dat de afgelopen maanden heel geregeld. Vorige week nog ontving Hastings een bootje dat meer dan dertig uur op zee had gevaren.

Lees ook deze reportage van Gert Van Langendonck uit Duinkerken: ‘Als hier iemand verdwijnt dan weet je: die is in het VK of dood’

Het valt Rachel Lowden op dat veel migranten geen idee hebben wat hun te wachten staat. Ze zijn vooral opgelucht: „Hun blijheid zie je door alle vermoeidheid heen. Laatst hebben we een jonge jongen uit Syrië geholpen om zijn moeder te bellen. ‘Mam, ik ben er, ik ben veilig.’” Ze regelen droge joggingbroeken en sokken, en lokale ondernemers leveren warm eten en drinken voordat de grenswacht de migranten komt halen om hen te registreren.

Behalve de afspraken die het VK – voorlopig dus zonder succes – met Frankrijk probeert te maken, heeft minister Patel een wet in de maak die het strafbaar zou stellen om zonder toestemming vooraf naar het Verenigd Koninkrijk te reizen. Illegaal hier aankomen zou migranten op vier jaar celstraf komen te staan. En ze onderzoekt een ‘Australische oplossing’, om net als Australië migranten ver weg op te vangen. Daarvoor is het eiland Ascension, een Brits overzees gebied midden in de Atlantische Oceaan, al afgevallen vanwege de praktische onhaalbaarheid. De regering zou nu in gesprek zijn met Albanië, om daar de opvang te regelen.

Geen gelukszoekers

Zulke voorstellen mogen aansluiten bij het idee de landsgrenzen weer ‘onder controle’ te brengen, ze stuiten ook op mensenrechtelijke bezwaren. „Het is internationaal de norm dat je geen mensen vervolgt die proberen ergens een veilig heenkomen te zoeken en asiel aanvragen”, zegt Robert McNeil van The Migratory Observatory, een onderzoekstak van de Universiteit van Oxford. Hij ontkracht graag het beeld dat het VK de gedroomde eindbestemming is van zo’n beetje iedereen die naar Europa komt: „Het VK ontvangt per hoofd van de bevolking veel minder asielaanvragen dan bijvoorbeeld Frankrijk of Duitsland.”

Bovendien klopt de indruk niet dat bootmigranten vooral gelukszoekers zijn in plaats van vluchtelingen die gevaar lopen in hun thuisland. Volgens McNeil vraagt bijna iedereen die per boot aankomt ook asiel aan – de meesten van hen komen uit Iran, Irak en Syrië en sinds kort ook Afghanistan. „En de grote meerderheid krijgt ook asiel toegewezen. Ze zijn geen economische migranten, ook al lijkt dat op het eerste gezicht zo omdat het vooral jongemannen zijn.”

In de barakken in Folkestone zitten inderdaad vooral mannen. Ze wandelen in groepjes van twee of drie, een paar trappen er een balletje in de herfstzon. Wat wil Hakim Omed Wali straks gaan doen, als hij zijn verblijfsvergunning binnen heeft? „Misschien in een restaurant werken, dat deed ik in Irak ook.”