Waar ging het mis in Rotterdam?

„Hij is yusu geknald.” Serieus neergeschoten.

Het is even na kwart over negen, vrijdagavond, Rotterdam. Voor borrelbar Florijn aan de Coolsingel ligt een man met zwarte jas en grijze jeans op straat. Hij kermt. Een ander, met geblokt shirt, lijkt bloed te stelpen. Een tweede, met witte hoodie, ontfermt zich ook over de man. De meesten die komen aanrennen, houden hun mobieltje op. Ze filmen wat er gebeurt.

Burgemeester Ahmed Aboutaleb zal het later die nacht hebben over „een orgie van geweld”. De politie heeft dan, zo zegt hij „de macht terug in het centrum”. Maar vier uur lang is de stad toneel van ernstige rellen, waarbij – voor het eerst in een decennium – door agenten ook gericht wordt geschoten op relschoppers. Er vallen daardoor drie gewonden, zo wordt eerst bekendgemaakt; zondag meldt het OM dat dat er mogelijk vier zijn.

De politie is „overvallen door de overmacht van de massa”, zal Aboutaleb erkennen. Een demonstratie tegen een mogelijk 2G-beleid van het kabinet, en tegen het die vrijdagmiddag aangekondigde vuurwerkverbod, is op sociale media aangekondigd. De burgemeester zegt: „Mensen moesten stoom kunnen afblazen en leuzen kunnen spreken. Er waren agenten om de demonstratie in vredestenue te begeleiden.”

Rode rook

Even voor acht uur, bij de Bijenkorf aan de Coolsingel. „Geniaal dit. Hou je oren dicht, er komt nog meer aan”, zegt een filmende vrouw. Siervuurwerk schiet de lucht in. „Geweldig”, roept iemand anders. Fakkels worden afgestoken op de trambaan. De lucht is zwanger van de rode rook. De menigte groeit en groeit. Filmt en filmt.

Vijftig tot zestig demonstranten had de politie verwacht, zegt politiechef Fred Westerbeke van de eenheid Rotterdam-Rijnmond zaterdagochtend. Op de brede Coolsingel staan volgens hem uiteindelijk duizend mensen, onder wie Feyenoord-aanhangers.

Het is vrijdagavond altijd spitsuur op de Coolsingel. En deze vrijdag zijn de cafés en restaurants net dichtgegaan. Uitgaanspubliek – ook de bioscoop is net uit – mengt zich met de menigte. Jonge jongens, die duidelijk zin hebben in een verzetje, komen aan. Ze rollen hun kragen omhoog, zetten hun capuchons op en storten zich in het gewoel. Nog veel meer mensen staan aan de rand lachend toe te kijken.

Op de talloze beelden die op sociale media worden gezet, soms live gestreamd, zijn weinig protestborden te zien. Er lijkt niet echt een doel te zijn, de menigte lummelt wat rond. Filmt elkaar. Her en der ontstaat een brandje. Zware mannenstemmen scanderen „hooligans! hooligans!”, kinderstemmen roepen: „Kanker Hugo!” Fotograaf Bob van Keulen meldt op Twitter dat er „geen politie te bekennen” is.

Aboutaleb is, zo zegt de burgemeester later, rond tien voor acht door de politie gebeld met de mededeling: „Dit ziet er niet vredig uit, we gaan opschalen.” Hij zit thuis, op de bank, in badjas en schiet snel de rode trui aan die hij bij de persconferentie ’s nachts nog draagt. Meestal verschijnt de Rotterdamse burgemeester in pak in het openbaar.

Acht ME-pelotons uit het hele land, zo’n vierhonderd agenten, worden ingeschakeld naast arrestatie-eenheden en politie te paard. Op P2000, onderdeel van het netwerk waarmee hulpdiensten worden opgeroepen, buitelen de uitrukverzoeken voor de brandweer en de politie over elkaar, voor ambulancepersoneel geldt het calamiteitenscenario. De crisisstaf wordt om tien voor negen opgeroepen.

Karatetrap

Als de ME op de Coolsingel arriveert, loopt de menigte richting Blaak. Er wordt met vuurwerk gegooid – wat weer wordt toegejuicht én gefilmd. In het zwart geklede mannen schoppen naar de ME-busjes, een ME’er krijgt een karatetrap. Iemand rukt een putdeksel los, een ander verkeersborden. Niet de politie drijft de relschoppers op, maar – zo lijkt het althans op de beelden – de relschoppers gaan achter de politie aan. In een zijstraat, bij de H&M, worden met tafels en stoelen de ruiten van een politieauto ingeslagen. Opnieuw onder luid gejuich van filmende omstanders.

Minuten later vliegt de politiewagen in de brand. De vlammen slaan op tegen een monumentale flat, het Erasmushuis. Dreigen over te slaan. Maar de brandweer wordt belaagd, en moet door een linie ME worden beschermd.

De politie waarschuwt: „We gebruiken geweld tegen wie niet vertrekt.” Dan klinken ook de eerste waarschuwingsschoten, tussen de knallen van het vuurwerk door. Gerichte schoten. Op P2000 wordt twee maal, om 21.18 en 21.25 uur, een ambulance opgeroepen voor een schietpartij. Wanneer de andere slachtoffers vallen, is onduidelijk. Op zijn twitteraccount laat Bob van Keulen later kogelhulzen zien. De Rijksrecherche gaat de schoten onderzoeken.

De massa wordt van de Coolsingel verdreven, onder meer door een waterwerper. Veel jongeren verplaatsen zich simpelweg. Richting Kruisplein, tegenover het Centraal Station, om daar een uur lang een soort kat-en-muisspel met de politie te beginnen. Als de ME oprukt, verdwijnen zij in de zijstraten. De politie zal later zeggen dat veel van de relschoppers minderjarig zijn.

Maaltijdbezorgers

Tussen hen door proberen maaltijdbezorgers onverstoorbaar hun klanten te bereiken. En, zoals iedere vrijdagavond cruisen Rotterdammers in hun auto over de Kruiskade heen en weer. Autoraampje open, muziek aan, toeterend. Daardoor lijken de relschoppers zich aangemoedigd te voelen. Andere toeschouwers roepen hun vanaf het balkon toe toch vooral niet de „eigen winkels” te vernielen.

Maar het vandalisme is niet te stoppen. Containers van Chinese restaurants worden de straat opgereden en in de brand gestoken. Fietsen ook. Een brandje op het Kruisplein is bijna gedoofd als twee jongens op een scooter er langs rijden. Ze stoppen. Pakken een deelscooter, en gooien die op het vuur. De straten staan vol met de mist van rook.

Lees ook:Orgie van geweld

Wie niet snel wegloopt, krijgt tikken met de wapenstok van arrestatie-eenheden, in spijkerbroek en met politievest. Een pizzabezorger die staat te kijken, krijgt een duw. Op het Kruisplein wordt een bijrijder hardhandig uit een auto getrokken, geslagen met een wapenstok en in een politiebusje gezet.

Na middernacht doven de rellen uit. En in de vroege uren ruimen de schoonmakers van de gemeente de rotzooi op.

In totaal zijn er 49 aanhoudingen verricht, 8 mensen zitten zondagavond nog vast. Daar zal het niet bij blijven, aldus de veiligheidsdriehoek. Er komt een grootschalig opsporingsonderzoek waarbij camerabeelden zullen worden geanalyseerd. Twintig rechercheurs zullen daarvoor worden ingezet.