Dit zijn de sterke en zwakke passages van het akkoord van Glasgow

Steenkool

Voor het eerst wordt er in een internationaal klimaatakkoord expliciet verwezen naar het einde van steenkool. Fossiel minnende landen hebben verwoede pogingen gedaan om deze passage te schrappen. Dat is niet gelukt. Uiteindelijk is de tekst wel fors afgezwakt. Allereerst gaat het niet langer over alle steenkool maar over ‘unabated’ steenkool, dat wil zeggen steenkool waarvan de broeikasgassen niet worden opgevangen en onder de grond gestopt. En op het allerlaatste moment is de term ‘phase-out’ (uitfaseren) vervangen door ‘phase-down’ (verminderen). Dat biedt ontsnappingsruimte voor de kolenstokers, en zal de wereld volgens de Zwitserse minister van Milieu Simonetta Sommagura „niet dichter bij de 1,5 graden brengen”.

Subsidie

Het akkoord bevat ook een veroordeling van subsidie voor fossiele brandstoffen. Dat is een ongekende stap vooruit, al was het maar omdat daarmee voor het eerst kolen, olie en gas expliciet worden genoemd als boosdoeners van klimaatverandering. Volgens de Amerikaanse klimaatgezant John Kerry is in de afgelopen vijf tot zes jaar 2.500 miljard dollar subsidie naar fossiele brandstof gegaan. „Daarmee wordt het probleem gevoed dat we hier juist proberen op te lossen.”

In de slottekst gaat het alleen nog maar om een veroordeling van ‘inefficiënte’ subsidie. Dat is een afzwakking, want zo wordt voor geldverstrekkers ruimte gecreëerd om alsnog fossiele brandstoffen financieel te steunen. Maar landen zullen op termijn met een goed verhaal moeten komen als ze bepaalde vormen van fossiele energie blijven subsidiëren.

Geld

Zoals altijd op klimaattoppen was geld het grootste struikelblok. Rijke landen erkennen ‘met diepe spijt’ dat ze zich niet aan de belofte hebben gehouden om vanaf 2020 jaarlijks 100 miljard dollar (ruim 87 miljard euro) bijeen te brengen voor hulp aan ontwikkelingslanden. Ook geven rijke landen toe dat ze het beschikbare geld niet eerlijk verdelen tussen aanpassing aan klimaatverandering (waar de arme landen op hameren) en terugdringen van broeikasgassen (waar rijke landen het liefst hun geld aan besteden). De rijke landen beloven in het akkoord beterschap, en dus te doen wat ze hebben beloofd.

Rijke landen erkennen dat ze in 2020 niet de 100 miljard dollar hebben opgebracht die was beloofd

Meer geld

‘Loss and damage’, verlies en schade, was in de laatste uren in Glasgow de moeilijkste financiële kwestie. Er wordt op klimaattoppen al jaren gesproken over het recht van arme landen op compensatie voor klimaatschade, die immers vrijwel geheel door rijke landen is veroorzaakt. Rijke landen praten graag verder, maar weigeren consequent om zich vast te leggen op getallen – dat geldt ook voor de EU, die altijd tot vergaande concessies bereid is. In het akkoord staan alleen vage toezeggingen. In de eerste concepttekst was nog sprake van ‘een werkgroep’ die hieraan invulling moet geven, in de slotverklaring is er niets anders overgebleven dan ‘de Glasgow-dialoog’. Dit onderwerp zal de komende jaren zeker terugkomen, want arme landen zijn verontwaardigd over het feit dat rijke landen schadevergoeding beschouwen als een vorm van liefdadigheid.

Spelregels

Eurocommissaris Frans Timmermans noemde vrijdagavond de al jaren voortslepende onenigheid over het ‘Paris Rulebook’, regels voor de uitvoering van het Akkoord van Parijs, „een steen in de schoen”. In Glasgow is de steen eindelijk verwijderd. Vooral emissiehandel was een gevoelig overwerp. Jos Cozijnsen, expert op dit gebied van de Climate Neutral Group, is tevreden over wat er is afgesproken. Dubbeltellingen worden zo veel mogelijk voorkomen en landen moeten rapporteren wat ze precies doen. Dat er nog miljoenen zogeheten credits uit een eerder klimaatverdrag op de plank liggen is volgens Cozijnsen geen groot risico, want de meeste landen willen die toch niet hebben. „We moeten een emissiemarkt creëren die ambities versterkt en niet ondermijnt”, zei Timmermans. En dat is volgens Cozijnsen gelukt. Nieuwe credits moeten ambitieuzer zijn.

Overige akkoorden

Groepen landen, in verschillende samenstelling, kwamen in Glasgow met verklaringen en akkoorden over allerlei deelonderwerpen. Zo kwam er een deal over het tegengaan van ontbossing, die volgens critici verdacht veel leek op eerdere, niet nagekomen afspraken over hetzelfde onderwerp. Het besluit om vanaf 2040 geen nieuwe benzineauto’s meer te verkopen is niet ondertekend door landen als de VS en Duitsland, noch door grote autofabrikanten als Volkswagen, BMW en Toyota (terwijl GM, Mercedes Benz en Volvo dat wel hebben gedaan). Er was flink wat politieke druk nodig om Nederland en later ook Duitsland zover te krijgen het akkoord over het staken van subsidiëring van fossiele brandstoffen te ondertekenen. De VS tekenden niet, ondanks Kerry’s waarschuwing dat dit soort subsidies het klimaatprobleem voeden. Een akkoord om de uitstoot van het krachtige broeikasgas methaan snel te reduceren kan op korte termijn veel effect hebben. Maar de VS en de EU, de initiatiefnemers, zijn vaag over de methaanuitstoot in de landbouw. En een land als Rusland, met een hoge methaan-uitstoot, doet niet mee.