QR-check op het werk maakt ‘corona-ontslag’ mogelijk

De invoering van een coronatoegangsbewijs op het werk introduceert ook de mogelijkheid om weigerende werknemers te ontslaan. Dat verwachten arbeidsjuristen. Wel zullen werkgevers hiervoor moeten aantonen dat het onmogelijk is om hen op een andere manier veilig aan het werk te houden, bijvoorbeeld door hen te laten thuiswerken.

„Maar als de werknemer weigerachtig blijft en de werkgever heeft die alternatieven niet, dan houdt het een keer op”, zegt Yvonne Erkens, universitair hoofddocent arbeidsrecht aan de Universiteit Leiden.

Het kabinet wil werkgevers de mogelijkheid geven om personeel van de werkvloer te weren als die geen geldige QR-code kunnen tonen, al is nog onduidelijk of het parlement dit steunt. Werknemers moeten dan met hun coronapas aantonen dat zij volledig gevaccineerd, recent hersteld óf negatief getest zijn. Sectoren als de horeca en theaters, die hun bezoekers al om een coronapas moeten vragen, wil het kabinet zelfs kunnen verplichten om ook hun personeel te controleren.

Maar hoe moeten werkgevers omgaan met weigeraars die hierdoor thuis komen te zitten? Hebben zij nog recht op loon? Of blijven zij met lege handen achter en mogen ze zelfs ontslagen worden?

Veilige afstand

„Een werkgever mag de loonbetaling alleen stoppen als de reden van het niet-werken in de risicosfeer van de werknemer ligt”, zegt hoogleraar arbeidsrecht Evert Verhulp (Universiteit van Amsterdam). „In alle andere gevallen moet die het loon blijven doorbetalen.”

Wat dat concreet betekent? Een werkgever moet eerst zijn best doen om de QR-weigeraar tóch veilig aan het werk te houden, zegt Erkens. Bijvoorbeeld door diegene thuis te laten werken. „Of op veilige afstand van collega’s. Dan heb je de veiligheid ook gewaarborgd.”

Als dat allemaal niet kan, of als de werknemer weigert daaraan mee te werken, „dan heb je als werkgever het maximale gedaan”, zegt Erkens. Dan kun je zo iemand zonder loon naar huis sturen.

Verhulp maakt daar een kanttekening bij. Hij is het ermee eens dat werkgevers naar verwachting geen loon hoeven te betalen aan QR-weigeraars die zich bijvoorbeeld beroepen op ongefundeerde theorieën of die aarzelen over bijwerkingen van het vaccin.

Maar een werknemer die zich beroept op gewetensbezwaren tegen vaccinatie én tegen testen, moet wel doorbetaald worden, zegt Verhulp. „Als zo iemand zegt: dit past niet bij mijn antroposofische levenswijze of mijn religie. Dan beroept die zich op een vrijheid die we hebben in Nederland.”

Gewetensbezwaarden

Wel is in beide gevallen – ook bij gewetensbezwaren – ontslag mogelijk als zo’n werknemer door de QR-plicht langdurig thuis komt te zitten, maar nog altijd een arbeidscontract heeft.

„Ik denk dat werkgevers en werknemers zullen proberen te voorkomen dat het daarvan komt”, zegt Erkens. „Maar als dat niet kan en de werknemer blijft weigeren, dan kan het ook gaan drukken op collega's, die extra taken krijgen en overbelast raken. Dan is ontslag zeker een uiterste mogelijkheid.”

Ook gewetensbezwaarden mogen in die situatie ontslagen worden, zegt Verhulp. „Als er geen andere passende arbeid voorhanden is, dan heeft de arbeidsovereenkomst geen zin meer. Het zou ook gek zijn om zo iemand dan langdurig thuis te laten zitten en door te betalen.”

Het is lastig te voorspellen hoeveel arbeidsconflicten rond loon en ontslag de QR-pas op de werkvloer gaat veroorzaken, zegt arbeidsrechtadvocaat Pascal Besselink van juridisch dienstverlener DAS. „Maar dát ze er gaan komen is evident.”

Slechts een klein deel daarvan zal bij de rechter belanden, is zijn inschatting. „Over het algemeen komen de werkgever en werknemer samen tot een deal over het beëindigen van de arbeidsovereenkomst. Slechts een klein deel escaleert en leidt tot procedures.”