Heil myself! – John Cleese en Hitler

Als je mensen kunt laten lachen om Hitler, dan win je, heeft de filmmaker en komiek Mel Brooks ooit gezegd. Hij schreef de film The Producers, met een onbetaalbaar showballet op het lied ‘Springtime for Hitler’. Ondanks protesten werd de film in 1968 gemaakt, en in 2005 een remake: „Heil myself!”

Hitler belachelijk maken door hem na te doen, bleek begin deze maand heikel geworden. Andrew Graham-Dixon, een Britse kunsthistoricus, imiteerde kort Hitler in een debat bij de universiteitsclub Cambridge Union. Graham-Dixon betoogde dat Hitlers smaak inzake kunst, zijn afkeer van moderne kunst en voorkeur voor pure, volkseigen Duitse kunst, had geleid tot diens verwerpelijke politieke ideeën en de oorlog. Slechte smaak bestaat, volgens de kunstcriticus, zich kerend tegen de stelling dat slechte smaak niet bestaat. Met een grappig bedoeld Duits accent vertolkte hij daarop kort Hitlers standpunten: dat Joodse kunsthandelaren moderne kunst verspreidden en modern kubistische kunst afgeleid was van werk van zwarte kunstenaars uit Afrika. Er werd om gelachen, blijkt uit een video-opname.

Maar activistische studenten konden er niet om lachen. Ze waren geschokt. Ze voelden zich niet veilig in een debatclub waar zulke racistische en antisemitische uitspraken gedaan werden. De club stelde gauw een zwarte lijst op, met sprekers die nooit meer in de club mochten spreken, en Graham-Dixon stond natuurlijk bovenaan. Dat schoot de Britse komiek John Cleese, ook als spreker uitgenodigd, in het verkeerde keelgat. Hij zegde zelf zijn optreden af. „Ik heb ook Hitler gespeeld in Monty Python”, twitterde hij, „I am blacklisting myself before someone else does.” Hij was solidair met de gecancelde Graham-Dixon. Die, met excuses voor wie zich gekwetst voelde, nog eens nadrukkelijk stelde dat hij zich juist tégen Hitlers racistische en antisemitische uitspraken had gekeerd.

Cleese maakte Hitlers ambities in Monty Python belachelijk. Hij is als ‘Hilter’ met andere nazi-topstukken na de oorlog ondergedoken in het Britse badplaatsje Minehead.

Hij werkt aan zijn comeback en doet mee aan de lokale verkiezingen. Hij houdt een schreeuwtoespraak vanaf een balkonnetje. Hij wil een naburig Brits dorp én Polen annexeren! Een passant kijkt verbaasd toe. Gejuich en ‘Heil!’-geroep van publiek komen van een plaat die ‘Hilters’ handlanger draait.

Nog beroemder is Cleeses Hitler-imitatie als Basil Fawlty, eigenaar van hotel Fawlty Towers, uit de gelijknamige comedyreeks van Cleese uit 1975. In de ‘Don’t mention the war’-scène brengt Basil zijn Duitse hotelgasten tot wanhoop door voortdurend over de oorlog te beginnen. Als een van de Duitse vrouwen in huilen uitbarst wil hij haar troosten met zijn komisch bedoelde Hitler-imitatie, door met overdreven stappen militair gaan te paraderen, met zijn vinger onder z’n neus op de plek van Hitlers snorretje. „She’ll love it, she’s German!” roept Basil. Het is satire op de Britse obsessie met Hitler, die de Duitsers wel konden waarderen; Der Spiegel noemde het een ‘briljante satire’.

De studenten in Cambridge betreuren dat Cleese niet komt. De debatclub heeft de zwarte lijst inmiddels weer afgeschaft.