Chaos in Leeuwarden, maar rust in Haarlem

Vonken vliegen door de lucht, een oorverdovende knal van een nitraatbom volgt. Er wordt gegild, en dan stijgt uit de menigte rood met goud vuurwerk op. Mensen beginnen te rennen, duwen elkaar aan de kant. Ze struikelen over de treden van het Paleis van Justitie in Leeuwarden. Er liggen lege blikjes bier, gebroken stukken glas en mondkapjes. Uit een box bovenaan de treden klinkt nog muziek. Het is zaterdagavond.

Gezamenlijk besloten veertig horeca-ondernemers in Leeuwarden die ochtend een verklaring af te geven. Ze blijven ook na acht uur ‘s avonds open, ondanks de nieuwe coronamaatregelen. Tot burgemeester Sybrand Buma (CDA) een brief uitvaardigt met als onderwerp ‘Preventie last dwangsom in verband met dreigende overtreding van de Tijdelijke wet maatregelen covid-19.’ Overtreders van de regels kunnen een dwangsom van 10.000 euro krijgen.

Dat is een te groot risico voor ondernemers die al anderhalf jaar hoge inkomstenverliezen hebben. Dus verzamelen na acht uur ‘s avonds uitbaters en klanten zich op het plein Zaailand voor een protest. „Een statement”, zegt sous-chef Feddy Tuininga (28), die op zijn poloshirt het logo van Café de Prins-H heeft staan. De box waaruit muziek schalt, is van hem.

De sfeer is aanvankelijk goed, vrolijk zelfs. Op de treden hebben zich ook supporters van voetbalclub Cambuur verzameld, ze zingen het clublied. Als een zwarte piet zich in het gezelschap mengt, wordt overgeschakeld op ‘Dag Sinterklaasje’. „Dit kan alleen in Friesland”, zegt Florian Missaglia (22), die deze avond zou werken bij Café de Nachtwacht. De geschminkte piet was die ochtend bij de intocht – waar alleen roetveegpieten waren – aanwezig uit protest.

Maar de mix van ondernemerswoede, Friese cultuurstrijd en supporters-rellerigheid verandert het gemoedelijke protest toch in een grimmige chaos, waarbij zo’n duizend mensen betrokken zijn. Agenten en vervolgens de ME met wapenstokken en bijtende honden moeten eraan te pas komen om de rust in het centrum terug te brengen. Vijftien relschoppers worden gearresteerd, zo maakte de politie zondag bekend.

Niet alleen in Leeuwarden was protest tegen de nieuwe maatregelen, al was de onrust daar wel het grootst. Ook in Den Haag, Zwolle en Breda waren ondernemers niet van plan de deuren al om acht uur te sluiten. In Den Haag en Zwolle volgden dwangbevelen. Dat gold niet voor Breda, waar burgemeester Paul Depla (PvdA) begrip toonde voor de boosheid onder horecaondernemers en de kroegen langer liet openblijven. Zo’n 25 uitgaansgelegenheden deden dat.

Anders was de situatie in Haarlem. Hoewel ook daar boosheid en onbegrip in de horeca overheersten, sloten de cafés en restaurants wel netjes om acht uur hun deuren, net zoals in het overgrote deel van Nederland.

„Ik zit op het randje, ben mijn pensioen kwijt, mijn spaarpot is leeg”, vertelt Paul van der Werff. Hij is de eigenaar van tapasbar El Pincho, die uitkijkt op de oude Bavokerk in Haarlem. „Ik ga dit geen vier weken volhouden, en dan moet je bedenken dat ik zestig jaar ben. Als dit ophoudt, wat moet ik dan?”

De bareigenaar komt net bij de buitengewoon opsporingsambtenaren (boa’s) vandaan, die op straat staan om te kijken of alle horecazaken inderdaad om acht uur sluiten, zoals het kabinet vrijdag besloot. De tapasbar ligt, net als veel andere restaurants en cafés, in het uitgaanscentrum van Haarlem, waar de concertzaal Philharmonie en het theater- en filmgebouw Toneelschuur wel open zijn om bezoekers voor voorstellingen en concerten te ontvangen. „Als ze daar wel in de pauze een drankje mogen schenken, dan ben ik vanaf morgen een culturele instelling”, waarschuwt Van der Werff.

Op het terras zit ook een vrouw met haar vrienden. Ze wil anoniem blijven. Ze werkt zelf in de zorg, maar is het ook niet eens met de maatregelen. „Mensen gaan nu gewoon eerder beginnen met drinken. Dit werkt helemaal niet. Had in de zorg geïnvesteerd, de problemen aangepakt. Nu wordt er in boa’s geïnvesteerd die alles onder controle moeten houden. Had die investering in de IC’s gedaan.”

Geen drie weken

In Haarlem zijn horecaondernemers en voorbijgangers het over een ding eens: niemand gelooft het kabinet als het zegt dat de maatregelen slechts voor drie weken zijn. Mark Gratama, eigenaar van restaurant ML in de binnenstad, zegt: „Om acht uur dicht is wel beter dan zeven uur, maar ik geloof er niets van dat dit drie weken gaat duren. Dat zeiden ze vorige keer ook, maar toen werden het bijna acht maanden. De vorige steunmaatregelen die rond deze tijd terugbetaald moeten worden, zijn nu echt een probleem. Als ze nu weer een steunmaatregel aankondigen, dan weet je dat het dus langer dan drie weken gaat duren.”

„Vanmorgen” , vertelt echtgenoot en mede-eigenaar Liane Gratama, „moest ik iemand die voor de vierde keer een bruiloft had gepland, weer afbellen en zeggen dat het echt niet kon. Ik vind dat echt zo sneu. Al die eindejaarsdiners: niemand gaat ze plannen. Mensen durfden net weer een beetje en bedrijven wilden echt uitpakken, en dan nu dit.”

De tapasbar van Van der Werff ging vanaf dit weekend om twaalf uur ’s middags open. Maar zaterdag leverde dat – met mooi weer en mensen op het terras – nog geen 40 procent van de omzet op van een normale zaterdag. Net als vorige keren kon hij, omdat de maatregel een dag later inging, voor duizenden euro’s aan voorraad weggooien. „Bij de eerste lockdown moest ik mensen ontslaan en ’s avonds stond ik voor 6.000 euro eten weg te gooien.” Hij zwijgt even en sluit dan af met: „Weet je wat ik het ergste vind: er is zo weinig inlevingsvermogen daar in Den Haag.”

Terwijl de lichten bijna allemaal uit zijn in de restaurants lopen er twee daklozen langs de lege terrassen van Haarlem. „Ook wij zijn de klos”, vertelt Rob. Hij heeft voor vanavond een slaapplaats gereserveerd in de nachtopvang, en gelukkig heeft hij voor vanavond – mede dankzij Van der Werff die hem nog 20 euro toestopt – genoeg geld bij elkaar om die te betalen. „Mensen zijn ’s avonds veel vrijgeviger.”

Correctie (15 november 2021): aanvankelijk werd het Haarlemse restaurant van Mark Gratama XL genoemd. Dat is gecorrigeerd naar ML.