Van Gaal wist ook dat het niet makkelijk zou worden in Podgorica

De geestdrift van de Montenegrijnen. Louis van Gaal vindt het bewonderenswaardig, zegt hij zaterdagavond. „Over hun vasthoudendheid en energie heb ik me verbaasd. Ze waren al uitgeschakeld. Stonden met 2-0 achter…”

De bondscoach antwoordt in het Engels. De journalisten van Montenegrijnse media die hem bevragen, leggen gretig zijn woorden vast. De grote Mister Van Gaal, die met eerbied spreekt over hun voetbalteam. Dat hadden ze in het Gradski-stadion niet zien aankomen.

Wel, Van Gaal zelf ook niet.

Nog geen halfuur eerder heeft zich in Podgorica een wending voorgedaan die de bondscoach zal hebben overrompeld – en met hem een paar miljoen Nederlanders voor de tv. Het WK-ticket leek binnen, de spanning was weg, de wedstrijd tegen Montenegro leek gespeeld. Nederland had „zijn koffers al gesloten”, zoals het Spaanse Marca zou schrijven. Nog tien minuten moest de 2-0 voorsprong worden vastgehouden. Dan konden de tickets voor Qatar worden geboekt.

Wat erna gebeurde, is bekend. In de slotfase incasseerde Nederland twee treffers. Nog geen vijf minuten zaten er tussen de twee goals. De eerste viel in de 82ste, de andere in de 86ste minuut.

Lees ook: Nederlands elftal laat kwalificatie voor WK liggen tegen Montenegro

En zo was het fiasco van Podgorica een feit, hoewel de gevolgen voor de uitgangspositie van het Nederlands elftal in de WK-kwalificatie beperkt bleven. Oranje heeft immers nog alles in eigen hand. Maar dat is ook de enige geruststelling na de ontluisterende avond in Montenegro, waar de gastheren in de VIP-zaal van het 74 jaar oude stadion hadden geroepen dat hun nationale team weinig voorstelde. „Onze beste speler heeft corona.” Desondanks bleek Montenegro, dat nooit een eindtoernooi speelde, ook zonder spits Stefan Jovetic tegen Oranje opgewassen, vechtend en strijdend voor elke meter, op een wijze zoals veel Nederlandse spelers dat niet gewend zijn te doen. Hier hoort schoppen erbij.

Focus weg

Na afloop concludeerde Van Gaal dat „de focus was weggeëbd”. Was het soms gemakzucht? „Nee, de jongens willen heel graag naar het WK. Daar past geen woord als gemakzucht bij.”

De man die afgelopen zomer aan zijn derde termijn als bondscoach begon, vertelde over het vermogen tot reorganiseren. Hoe zijn team weifelend reageerde toen de Montenegrijnen na hun eerste doelpunt bloed roken. De spelers hadden het samen moeten doen. Hergroeperen, één front vormen. De wedstrijd „doodmaken”, zoals aanvoerder Virgil van Dijk na afloop zei. Gebeurde niet.

Waar Van Gaal zich een dag eerder nog uitsprak over het coronabeleid van premier Mark Rutte, bleek een dag later dat dit veronderstelde gebrek aan leiderschap en consistentie ook het Nederlands elftal parten speelde. Niet doortastend, de bal ging halfslachtig rond. Waar was het vuur? De honger naar meer?

Tekenend waren de bevindingen van Bart Frouws, die namens databureau Opta statistieken bijhoudt. Hij twitterde: „We hebben bij Opta nu 231 interlands van Oranje in volledig detail geanalyseerd (alle balcontacten, passes, etc.), maar nog nooit zijn er zo absurd veel passes tussen twee spelers geturfd als vanavond. Van Dijk en De Vrij hebben elkaar in totaal 92 (!) keer de bal toegeschoven.”

Amper kansen

Terwijl het wankelmoedige heen en weer passen amper kansen opleverde, wekten ook enkele van de vijf wissels verbazing. In de as maakte Georginio Wijnaldum plaats voor Teun Koopmeiners, waarna Frenkie de Jong werd vervangen door Ryan Gravenberch. Op zichzelf geen onlogische keuzes, De Jong wilde ook zelf naar de kant, maar risicovol was het wel. Waarom de wedstrijd niet gecontroleerd uitspelen? Had De Jong op zijn tanden gebeten, dan had hij dinsdag tegen Noorwegen helemaal niet hoeven spelen.

De ironie achter het bezoek aan Podgorica was dat Van Gaal had gejuicht nog voor de wedstrijd tussen Nederland en Montenegro was begonnen. Een uur voor de aftrap was vanuit Oslo het bericht doorgekomen dat concurrent Noorwegen niet van Letland had kunnen winnen, waardoor Nederland bij winst op Montenegro zeker zou zijn van het WK. „Ik juich wel na zo’n resultaat, de rest doet dan mee”, zei Van Gaal bij de NOS.

Tegen zijn spelers had hij eerder op de dag gezegd dat het zou kunnen gaan gebeuren. Eindelijk, kon je daaraan toevoegen. Nederland miste immers het vorige WK, in Rusland, wat een grote smet is geweest op de conduitestaat van Oranje. Vervolgens kwam daar de vroege uitschakeling op het EK achteraan, afgelopen zomer, toen Nederland in de achtste finale verloor van Tsjechië en Frank de Boer 48 uur later bondscoach af was.

Toen kwam Van Gaal dus weer in beeld. De man die zaterdagavond precies 75 dagen in dienst is. Montenegro-Nederland is zijn zesde wedstrijd sinds zijn aanstelling, waarvan hij er vier won. Alleen bij Noorwegen werden eerder punten verspeeld (1-1). Nederland verloor eerder bij Turkije, maar dat was nog onder Frank de Boer.

Met twee punten meer dan achtervolger Noorwegen kon Nederland als koploper de klus dus gaan klaren. Al wist Van Gaal ook dat het niet makkelijk zou worden in Podgorica. Je zou achteraf ook kunnen stellen dat de omstandigheden zich leenden voor een wedstrijd als deze. Een oud, nog uit communistische tijden stammend stadion, meer lege dan volle stoelen, en een tegenstander die op papier aanmerkelijk minder is. Een plek waar Oranje kortom meer te verliezen dan te winnen heeft.

Dat Montenegro nog verdedigender speelde dan Van Gaal had verwacht, hielp evenmin.

Dag van de waarheid

Nu komt alles aan op dinsdag. De dag van de waarheid voor het Oranje van Van Gaal. Een dag ook, die herinneringen oproept aan zijn eerste termijn als bondscoach, begin deze eeuw. Ierland-Nederland, 2001, Lansdowne Road. Daar zag Van Gaal hoe Jason McAteer doelman Edwin van der Sar verschalkte en liep Nederland door de 1-0 nederlaag zowel het WK als de play-offs mis.

Later dat jaar nam hij ontslag. „De spelers hadden een andere visie dan ik, dan moet de bondscoach maar stoppen”, zei hij toen. Van Gaal noemde het later het dieptepunt uit zijn carrière.

Zijn tweede termijn verliep beter (Oranje werd onder zijn leiding derde op het WK van 2014), maar die prestatie is door het gelijkspel van zaterdag in Montenegro naar de achtergrond verdrongen. Nog steeds heeft Nederland alles in eigen hand. Bij winst of een gelijkspel tegen Noorwegen is het zeker van het WK in Qatar. Verliest Nederland, dan kan het ook nog derde worden, wanneer Turkije die avond wél van Montenegro wint. „Wij geloven erin, wij gaan naar het WK”, heeft een van de Turkse spelers al geroepen. In dat geval mist Nederland ook de play-offs, net als in 2001.

De Kuip zal dinsdag nog leger zijn dan het Gradski Stadion in Podgorica. Een naargeestig decor, waarin het Nederlands elftal de rug zal moeten rechten om orde op zaken te stellen. Chagrijn heerst er in het land al genoeg.