Nu pensioenen indexeren is greep in de kas door ouderen

Na ongeveer tien jaar discussie, met enkele keren een valse witterookmelding, lukte het sociale partners en kabinet om op 5 juni 2019 een pensioenakkoord te tekenen. Het akkoord over de uitwerking volgde ongeveer een jaar later, en op dit moment wordt hard gewerkt aan alle wetgeving om uiterlijk per 1 januari 2027 over te gaan naar een nieuw pensioensysteem.

De overgang hiernaar is ingewikkeld en neemt veel tijd in beslag. Dat we daarom onderweg onverwachte nieuwe obstakels tegenkomen is niet vreemd. Een daarvan komt uit de koker van PvdA-Kamerlid Gijs van Dijk, die nu al indexatie wil. Maar indexatie bij te lage dekkingsgraden is niets anders dan een greep in de kas van jongeren door de ouderen die hun rechten geïndexeerd zien zonder dat daar de middelen voor aanwezig zijn.

Oorspronkelijk zou op 1 januari 2022 de transitiefase naar een nieuw pensioensysteem ingaan, met een keuze tussen de zogenaamde Flexibele Pensioen Overeenkomst, met persoonlijke potjes zonder risicodeling, en de Solidaire Pensioen Overeenkomst (SPO), met persoonlijke potjes met deling van beleggings- en langlevenrisico. Deelnemers en fondsen die kiezen voor het nieuwe SPO-model kunnen dan ook kiezen voor een daarop anticiperend overgangstoezichtskader en zouden in anticipatie op de verruimde indexatieregels in dat nieuwe systeem nu al van die verruiming gebruik kunnen maken. De vertraging in het wetgevingstraject verhindert dit echter. De PvdA heeft nu haar kans geroken en dreigt nu steun aan de pensioenhervorming in te trekken als pensioenfondsen met een dekkingsgraad boven 105 procent niet per 1 januari 2022 al kunnen indexeren.

Koek

Op de PvdA-site schrijft Gijs van Dijk: „Bedrijven maken enorme winsten en het gaat goed met de economie. Dan is het niet meer dan terecht dat mensen die hun hele leven lang hebben gewerkt, dat ook terug gaan zien in hun portemonnee.”

Dit klinkt allemaal nobel, maar Van Dijk gaat er gemakshalve aan voorbij dat pensioenvermogens over een lange periode worden opgebouwd door inleg van premies en beleggingen. Aangezien de grootte van de pensioenpotten op ieder moment een gegeven zijn, betekent meer indexeren van de huidige pensioenen dat er voor de overige deelnemers minder overblijft: een koek wordt niet groter als je hem anders opdeelt.

Dat veel gepensioneerden nadeel hebben van langdurig niet-indexeren is een feit. Wat ook een feit is, is dat grote groepen gepensioneerden in hun opbouw ruim hebben geprofiteerd van te lage premies in het verleden. De lage premies hebben eraan bijgedragen dat hun pensioenen niet zijn afgefinancierd en dat de kosten van hun toenemende levensverwachting op de actieve deelnemers worden afgewenteld wanneer er toch wordt geïndexeerd. De actieven zuchten inmiddels onder torenhoge premies en teruglopende opbouwpercentages.

Lees ook: Dit betekent het pensioenakkoord voor jou

De beleidsdekkingsgraden van het huidige systeem zitten onder de 110 procent en zijn gemiddeld niet eens voldoende voor partiële indexatie, terwijl de allergrootste fondsen zelfs nog steeds met dekkingsgraden onder de 100 procent zitten en dus hun nominale toezeggingen niet eens waar kunnen maken. Een dekkingsgraad van 100 procent dekt de opgebouwde toekomstige uitkeringen in euro’s, maar dekt niet het effect van een daling in de koopkracht door inflatie.

Wil je dit effect (bij 2 procent inflatie en een gemiddelde duur van de verplichtingen van 15 jaar) afdekken, dan heb je een dekkingsgraad van ongeveer 130 procent nodig. We zijn daar dus ver vanaf. Onder het voorstel van Van Dijk wordt zonder enige wettelijke basis een deel van het pensioenvermogen dat aan jongeren toekomt overgeheveld naar ouderen.

Free lunch

Het klopt dat in de SPO jongere deelnemers gemiddeld een hoger pensioen zullen krijgen, doordat ze een groter deel van het beleggingsrendement krijgen toebedeeld. Dit is echter een compensatie voor het hogere risico dat ze in dat nieuwe systeem ook zullen lopen: bij een negatief rendement krijgen ze ook een groter deel van het tekort toegewezen. Free lunches bestaan niet: altijd zal iemand een prijs betalen voor indexatie bij de huidige te lage dekkingsgraden.