De Noorse koning Harald loopt gewoon over straat in Oslo

Altijd als verzekeringsadviseur Alexandra Strømmen (27) in Oslo is, neemt ze een kijkje bij de koninklijke paleizen. Er is een kans dat ze een van de leden van de kongefamilien tegenkomt, weet ze: ze heeft al een keer een glimp opgevangen van de koning en koningin die op een balkon stonden. „Dat vind ik zo leuk aan hen: je zou ze zo kunnen aanspreken”, vertelt ze telefonisch vanuit haar woonplaats Trondheim.

Zover kwam het nooit. Maar doordat de koninklijke familieleden benaderbaar ogen, heeft Strømmen het gevoel dat zij ze persoonlijk kent, zegt ze – van koning en koningin Harald en Sonja (beiden 84) tot kroonprins Haakon en zijn vrouw Mette-Marit (beiden 48) en de afvallige prinses Märtha Louise (50), die in de VS woont met een man die zich tot sjamaan heeft uitgeroepen. „Altijd als er iets over hen wordt geschreven in de krant, voelt het alsof ik ze ken.”

Deze week zijn koning Willem-Alexander en koningin Máxima bij Harald en Sonja op bezoek. Aan Noorse journalisten, op bezoek in Den Haag, vertelde Willem-Alexander vorige week dat de families niet alleen goed bevriend zijn en samen met vakantie gaan, maar ook dat hij met Harald over de invulling van het koningschap praat en dat de hofhoudingen van elkaar leren.

Het Noorse koningshuis is erg geliefd, zelfs republikeinen beamen dat. Noorwegen is „de meest open monarchie” ter wereld met „een menselijke koning”, zegt journalist Harald Stanghelle, republikein én auteur van een boek waarvoor hij koning Harald meerdere keren interviewde. Dat is wat de Noren volgens hem waarderen.

Stanghelle vertelt telefonisch: „Harald heeft een goed oog voor andermans problemen en nodigt mensen uit om erover te praten. Kinderen die misbruikt zijn of drugsverslaafden.” Hij is ook open over zijn eigen problemen. Stanghelle: „De koning spreekt over de kanker waaraan hij leed en over zijn ex-schoonzoon die zelfmoord pleegde.” Toen hij vorig jaar een hartoperatie onderging, informeerde kroonprins Haakon de media over zijn vaders gezondheid, niet de woordvoerders van het paleis.

Familie aan het ontbijt

Koninklijk Huis-verslaggever Kristi Marie Skrede, van de publieke omroep NRK, kreeg ook persoonlijke inkijkjes. Voor een portret van Mette-Marit kwam ze meermaals bij het prinselijke gezin thuis en filmde ze haar tijdens het ontbijt. De prinses lijdt aan een longziekte, en zij sprak er uitgebreid over. Skrede verbaasde zich in Den Haag over het feit dat Willem-Alexander niet geciteerd mag worden. Dat heeft als reden dat de premier ministerieel verantwoordelijk is voor wat de koning zegt en doet. In Noorwegen geldt die regel niet.

Maar bij de kongefamilien is het wel „openheid zolang ze zelf in control zijn”, zegt Skrede. Vragen over op wiens luxe jacht de familie een zomerse week doorbracht, wilde geen van de familieleden beantwoorden.

Maar ook dan is er, net als bij Kamervragen over de kosten van het koningshuis, nooit forse kritiek. Als er kritiek is, komt deze uit conservatief christelijke of extreemrechtse hoek. Koning Harald benadrukt het belang van een inclusieve samenleving, met plaats voor het homohuwelijk en immigranten, en is hierover zeer uitgesproken. Een „oude man, maar een moderne koning”, zegt Skrede.

Asielzoekers

Zo benadrukte Harald in een toespraak in 2016, vlak nadat de komst van asielzoekers tot hevig debat had geleid, dat zijn „eigen grootouders uit Denemarken en Engeland kwamen”.

Haakon VII was de tweede zoon van de koning van Denemarken. Toen Noorwegen in 1905 onafhankelijk werd van Zweden, werd een koning gezocht. Journalist Stanghelle vertelt: „Veel mensen in de onafhankelijkheidsbeweging waren republikeinen. Ze dachten dat veel Noren het te revolutionair zouden vinden óók nog een republiek te worden. De prins wilde wel koning worden, op voorwaarde dat de Noren ermee instemden.” Er werd een referendum gehouden: 80 procent zei ‘ja’. Stanghelle: „Ik ken weinig koningen die door het volk zijn verkozen.” In 2017 was 81 procent van de Noren nog altijd voorstander van de monarchie.

Het geheim achter de populariteit is volgens Per Hansen van De Noorse Republikeinse Vereniging dat de familieleden in de egalitaire Noorse samenleving zich voordoen als gewone mensen. Een van de beroemdste foto’s van Haralds vader, Olav V, is toen hij tijdens de oliecrisis in 1973 een kaartje voor de metro kocht.

„Ze lopen gewoon over straat, onze koningin maakt met een rugzakje trektochten door de natuur en slaapt in simpele berghutten. Van de kroonprins weten we dat hij flink gefeest heeft”, zegt Hansen telefonisch. „Zo geven ze het signaal af dat ze niet beter zijn dan wij – ook al weet iedereen dat ze natuurlijk wel anders zijn.”

Hansen: „Noren houden niet van de stijfheid die je bij andere koninklijke families ziet.” Volgens hem wordt een stiff upper lip in Noorwegen al gauw beschouwd als arrogantie. „Onze maatschappij is niet zo klassengericht als de Britse, wij houden er niet van als bekendheden zichzelf boven het volk plaatsen of een speciale behandeling eisen. Onze koninklijke familie doet dat heel goed”, zegt Hansen. Al ziet hij als republikein daarvan ook het nadeel: de populariteit van de individuele leden houdt het door hem zo gehate systeem in stand.

Alexandra Strømmen reist binnenkort weer naar Oslo, met een vriendin gaat ze kerstinkopen doen. En zoals gebruikelijk doet ze de paleizen aan, in de hoop weer een koninklijke glimp op te vangen. Dan, twijfelend: „Je gaat toch niets negatiefs over ze schrijven?”