Kabinet leunt zwaar op de coronapas

Leren leven met het virus blijkt ingewikkelder dan gedacht. De realiteit van dit najaar is voorlopig anders dan waar het kabinet deze zomer nog op hoopte: het virus zou niet weg zijn, maar endemisch worden. Door de hoge vaccinatiegraad zouden kleine, lokale uitbraken kunnen worden ingedamd zonder opnieuw het hele land beperkingen op te leggen. Corona zou blijven, maar ons leven niet meer beheersen.

Dinsdag moest het kabinet toch weer landelijke maatregelen aankondigen, waaronder herintroductie van de mondkapjesplicht, het advies om de helft van de week thuis te werken en een bredere inzet van de coronapas. De anderhalve meter is na anderhalve maand terug als ‘dringend advies’. Demissionair premier Mark Rutte (VVD) erkende dat het „een lastige boodschap” is „opnieuw meer van mensen te vragen”.

Dat het kabinet ingrijpt, komt nadat de ziekenhuiscijfers al weken sneller stijgen dan verwacht. Het totale aantal coronapatiënten in de ziekenhuizen is met ruim 1.300 alweer zo groot, dat andere operaties moeten worden uitgesteld. Een situatie die in zorg én samenleving tot steeds meer ongenoegen leidt, omdat veel opgenomen Covid-patiënten niet gevaccineerd zijn, maar wel gevaccineerde hart- of kankerpatiënten verdringen.

Lees ook over hoe het nu gaat met de besmettingen in Nederland: Sommige coronacijfers vergelijkbaar met begin dit jaar, toen avondklok werd ingevoerd

Waar demissionair minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid, CDA) de laatste weken een felle toon jegens niet-gevaccineerden aansloeg, klonk Rutte dinsdag anders. Corona is „een groot probleem dat we alleen gezamenlijk kunnen oplossen, met een beetje mildheid naar elkaar”. Tegelijkertijd zet het kabinet duidelijk in op uitbreiding van de coronapas, een maatregel die vooral niet-gevaccineerden raakt. De coronapas gaat nu al extra gelden op plekken als terrassen en de amateursport en mogelijk binnenkort ook in winkels en op de werkvloer, als de ziekenhuiscijfers zich slecht blijven ontwikkelen.

De vraag is wat de aangekondigde maatregelen gaan doen. Ze zijn aanzienlijk milder dan de hele of halve lockdowns die in eerdere golven een serieuze klap op de virusverspreiding gaven. Het kabinet wil nu niet meer hele sectoren sluiten of beperken omdat de samenleving na anderhalf jaar pandemie coronamoe is en op die manier ook de overgrote meerderheid van gevaccineerden weer gestraft wordt. Het is allemaal politieke logica waar het virus zich weinig van aantrekt.

Van de coronapas, waar het kabinet zwaar op gaat leunen, is het de vraag hoe effectief deze precies is. Ook gevaccineerden kunnen nog besmet raken en het virus doorgeven, maar zij doen dit volgens De Jonge „aanzienlijk minder” dan niet-gevaccineerden. Het kabinet deed dinsdag wel expliciet de oproep aan gevaccineerden met klachten om te blijven testen en thuis te blijven.

Kabinet kan voor dilemma komen

Rutte hoopt dat burgers de aangescherpte gedragsadviezen zullen volgen, ook nu maatregelen telkens opnieuw worden afgeschaft en weer ingevoerd. Volgens epidemioloog Alma Tostmann (Radboud Universiteit) heeft het kabinet eerder een „onrealistische verwachting” geschetst door te voorspellen dat Covid-19 al dit najaar een endemisch wintervirus zou zijn. „De boodschap is steeds geweest: na het vaccineren zijn we klaar.” De stap van serieuze maatregelen naar bijna alle regels loslaten is volgens Tostmann achteraf te groot geweest, ook als het gaat om bewustzijn bij de bevolking.

Als het allemaal niet genoeg blijkt, zal het kabinet voor een dilemma komen, legde Rutte uit. Kies je dan voor krachtiger maatregelen die meer mensen raken, zoals het eerder sluiten van de horeca, of voor maatregelen die niet-gevaccineerden nog meer onder druk zetten, zoals het schrappen van de testmogelijkheid voor de coronapas. Het kabinet „hoopt dat het zover niet komt”, aldus Rutte, maar sluit het uitdrukkelijk niet uit.

Om de immuniteit onder de bevolking te vergroten, besloot het kabinet dinsdag het advies van de Gezondheidsraad om 60-plussers een derde ‘boosterprik’ te geven over te nemen. Vanaf begin december zijn 80-plussers aan de beurt, in januari 60-plussers en daarna mag iedereen die dat wil een derde prik halen.

Lees ook: Iedereen kan straks een boosterprik krijgen - wat is daarvan het nut?

Tostmann vindt dat verstandig, maar wijst erop dat het grootste deel van de kwetsbare patiënten in het ziekenhuis niet gevaccineerd is. Voor de groep ouderen bij wie de effectiviteit van het vaccin afneemt of die vanwege onderliggend lijden toch in het ziekenhuis belandt, heeft de derde prik zin. „Hen gaat het zeker helpen, maar dit is niet de hele oplossing voor de crisis.”