Pensioenreus ABP verandert ineens in een groene voorloper

Het is een radicale ommezwaai van het op vier na grootste pensioenfonds ter wereld. Nooit liep ABP voorop in duurzaam beleggen. Maar dinsdag maakte het fonds voor ambtenaren en onderwijspersoneel bekend dat het al zijn beleggingen verkoopt in de producenten van olie, gas en kolen. Daarmee behoort ABP nu tot een kleine groep groene voorlopers.

Vorige maand was metaalfonds PME het eerste grote pensioenfonds dat zich terugtrok uit fossiele brandstoffen, kort nadat het middelgrote fonds Horeca en Catering diezelfde beslissing had genomen.

Dat nu ook pensioenreus ABP (3,1 miljoen aangesloten werknemers en gepensioneerden en 530 miljard euro belegd vermogen) deze stap zet, heeft grote symbolische waarde en zal andere fondsen aan het denken zetten.

Het besluit leidde tot enthousiaste reacties van onder meer Eurocommissaris Frans Timmermans (Klimaat, PvdA) en Pieter Duisenberg, voorzitter van de vereniging van universiteiten VSNU.

Er zijn stapjes gezet door olie- en gasbedrijven, maar de radicale omslag die nodig is, zien we niet

Corien Wortmann voorzitter ABP

Radicale omslag

Lange tijd hebben pensioenfondsen hun beleggingen in vervuilende bedrijven verdedigd. Als actieve aandeelhouder kan een fonds positieve invloed uitoefenen, was de heersende opvatting.

Nu gelooft ABP daar niet meer in. „Er zijn stapjes gezet door olie- en gasbedrijven die we gewaardeerd hebben”, zei ABP-voorzitter Corien Wortmann dinsdag in een gesprek met journalisten. „Maar de radicale omslag die nodig is, zien wij niet.”

Die woorden zijn opmerkelijk, omdat ABP zich de afgelopen jaren opstelde als een van de minst activistische pensioenfondsen.

Bij de laatste aandeelhoudersvergadering van olie- en gasbedrijf Shell, in mei, stemde ABP niet in met een motie van beleggerscollectief Follow This, waarin Shell werd opgeroepen om te handelen in lijn met het Akkoord van Parijs. Andere grote pensioenfondsen, zoals Zorg en Welzijn en PMT, steunden die oproep wel, evenals veel grote investeerders als Aegon, Nationale-Nederlanden en Achmea.

Nu wil ABP zich nadrukkelijker gaan bemoeien met grootverbruikers van olie en gas, zoals de autoindustrie en luchtvaart. „Daar zien we meer kansen om van invloed te zijn als aandeelhouder”, zegt Wortmann.

Een belangrijke vraag is daarom: zal ABP zich nu wél activistisch opstellen? „We zullen zeker actiever worden”, zegt Wortmann. Deze bedrijven moeten volgens haar „heel concreet gaan zeggen welke stappen ze zetten om klimaatneutraal te worden”. Komend voorjaar wil ABP hier concrete criteria voor publiceren.

Lees ook dit artikel: Café de Ceuvel in Amsterdam wilde de planeet redden, en het pensioenfonds deed uiteindelijk mee

Dreigende rechtszaak

Het bestuur van ABP stond onder grote druk om zijn fossiele beleggingen te verkopen. Tal van actiegroepen, bestaande uit ambtenaren en onderwijspersoneel, drongen daar de afgelopen jaren op aan. Meerdere hogeschool- en universiteitsbesturen vroegen ABP om sneller te vergroenen. En klimaatclub Fossielvrij NL dreigde al met een rechtszaak om dit af te dwingen.

Ook uit enquêtes onder ABP-deelnemers bleek dat werknemers en gepensioneerden zich „toenemende zorgen” maken over het klimaat, zegt Wortmann.

Die publieke druk was volgens de voorzitter niet de enige reden om deze beslissing te nemen. Het ABP-bestuur was ook onder de indruk van twee recente rapporten, zegt ze. Het VN-klimaatpanel IPCC concludeerde deze zomer dat klimaatverandering sneller gaat dan werd gedacht. En het Internationaal Energieagentschap schreef in mei dat er niet langer gezocht moet worden naar nieuwe olie- en gasvelden. Wortmann: „Die rapporten waren voor ons een wake-up call.”

In autoindustrie en luchtvaart zien we meer kansen om van invloed te zijn

Corien Wortmann voorzitter ABP

Duurzamere wereld?

ABP heeft ongeveer 15 miljard euro, iets minder dan 3 procent van zijn vermogen, in fossiele producenten zitten. Het fonds neemt zeker anderhalf jaar de tijd om dat belang af te bouwen, zodat het op gunstige momenten met winst verkocht kan worden. Het fonds verwacht dat de koerswijziging geen invloed heeft op zijn beleggingsrendement.

Een andere belangrijke vraag is of deze beslissing de wereld iets duurzamer zal maken. Worden olie- en gasproducenten hiermee onder druk gezet om sneller te vergroenen?

Dat valt te betwijfelen. Beleggingsdeskundige Jac Kragt, oud-bestuurslid van ABP en nu universitair docent aan Tilburg University, betoogde onlangs in NRC dat het volgens onderzoek effectiever is om een betrokken aandeelhouder te blijven. „Hoe groter het aandelenbelang dat deze lobbyende aandeelhouders hebben, hoe groter de reductie van de CO₂-uitstoot van die bedrijven”, schreef hij.

Lees hier het opinie-artikel: Pensioenfondsen moeten juist blijven beleggen in olie en gas

Het is daarentegen vrij pijnloos voor een bedrijf om door maatschappelijk betrokken beleggers te worden uitgesloten, schreef Kragt. Hun aandelen komen veelal terecht bij beleggers die minder belang hechten aan duurzaamheid.

ABP heeft dit argument „meegewogen”, zegt Wortmann. Het fonds zal ook zeker gaan lobbyen, verzekert ze. Maar nu bij de gebruikers, in plaats van de producenten van olie en gas. „Dat is waar wij kansen zien.”