Ondernemers Australië wachten niet op schoorvoetend klimaatbeleid

„Dit is het klimaatplan dat Australiërs willen, net als ik”, zei de Australische premier Scott Morrison dinsdag op de persconferentie waarop hij aankondigde dat zijn land klimaatneutraal moet zijn in 2050. Het land stoot dan niet meer CO₂ uit dan het compenseert. Dankzij dat voornemen arriveert premier Morrison, die ooit met een klomp steenkool naar het parlementsgebouw kwam, toch nog met een internationaal acceptabel plan op de klimaattop in Glasgow, die donderdag begint.

Maar hoe Australië die klimaatneutraliteit precies denkt te bereiken, maakte Morrison niet duidelijk. Het betekent in ieder geval niet dat de fossiele industrie aan banden wordt gelegd. „Dit plan kost geen banen. Niet in de landbouw, niet in de mijnbouw of de gasindustrie”, zei hij. Ook weigert Morrison een ambitieuzer doel te stellen voor 2030, terwijl dat juist het belangrijkste thema is tijdens de top in Glasgow.

Lees ook Op de klimaattop in Glasgow liggen daad en woord ver uit elkaar

Het plan kwam niet zonder slag of stoot tot stand. Morrison is jarenlang de grootste tegenstander van klimaatactie geweest. Zijn conservatieve regering is jarenlang gegijzeld door de kleine coalitiepartij The Nationals, die klimaatactie tegenhield. Sommige politici van deze partij trekken klimaatverandering zelfs in twijfel. Afgelopen weekend accepteerde de partij toch schoorvoetend het voornemen om klimaatneutraal te zijn in 2050.

Die steun heeft een prijs, waaronder in ieder geval grote financiële steun voor boeren en de mijnbouw. Daarnaast wordt 19 miljard Australische dollar (ruim 12 miljard euro) vrijgemaakt voor ‘technologische oplossingen’, zoals zonne-energie, waterstof en de opslag van CO₂.

Hoewel het een grote stap is voor Australië, wordt het plan niet met gejuich ontvangen door de bevolking. Critici vinden dat het lang niet ver genoeg gaat en maken zich zorgen om de waslijst aan eisen van de coalitiepartij. Een groeiende groep boeren verzet zich eveneens tegen het idee dat zij beschermd moeten worden tegen klimaatplannen. „Boeren snappen als geen ander de gevolgen van klimaatverandering. Je kunt de wetenschap niet ontkennen als je ieder seizoen ziet dat records worden gebroken met hoge temperaturen, droogte, overstromingen en bosbranden”, schrijft boerin Anika Molesworth in de Australische editie van The Guardian.

Zonnepark

Ondernemers zijn gefrustreerd door de slakkengang van de Australische regering en nemen het heft in eigen handen. Miljardair Mike Cannon-Brookes, oprichter van softwarebedrijf Atlassian, beloofde vorige week om bijna een miljard euro te investeren in klimaatprojecten. Hij is ook een belangrijke investeerder van een ambitieus plan om een onderzeese kabel voor duurzame zonne-energie van Australië naar Singapore te leggen. Het project ter waarde van een kleine 13 miljard euro moet vanaf 2028 in 15 procent van de energiebehoefte van de stadstaat voorzien.

Voor het project met de passende naam Sun Cable wordt in het noorden van Australië het grootste zonnepark ter wereld gebouwd, in een uitgestrekt gebied van 12.000 hectare rode aarde dat eerder voor veeteelt is gebruikt. Op impressies strekken de panelen zich uit tot aan de horizon.

De doorslag voor het project kwam in september, toen Indonesië goedkeuring gaf voor de 4.200 kilometer lange kabel die via Indonesische territoriale wateren naar Singapore loopt. Als alles volgens plan gaat, levert het een vermindering van 8,2 miljoen ton CO₂ per jaar op. Milieuorganisaties en de lokale aboriginal bevolking maken zich wel zorgen dat het ten koste gaat van natuurgebied. Het bedrijf laat een onafhankelijk onderzoek doen naar de gevolgen voor de lokale omgeving. Eind dit jaar wordt het rapport verwacht.

Volgens onderzoeksorganisatie Climate Council scoort Australië met zijn zuinige klimaatdoelstelling het slechtst van alle ontwikkelde landen. De Climate Council was een overheidsorganisatie totdat de conservatieve regering er acht jaar geleden de stekker uit trok. Sindsdien wordt het gezaghebbende instituut gefinancierd door filantropen en burgers. „Australië heeft ontzettend veel in te halen. Onze discussie over klimaatneutraliteit in 2050 is voor de rest van de wereld het verhaal van vórig jaar”, zegt Simon Bradshaw, onderzoeksleider en hoofdauteur van het rapport.

„Grote investeerders staan in de startblokken om de energietransformatie van Australië te stimuleren”, zegt Bradshaw. Hij wijst op een ambitieus groen waterstofproject van Andrew Forrest, de rijkste man van Australië en oprichter van ijzerertsgigant Fortescue Metals. „Australische ondernemers zoals Forrest nemen het risico om te investeren in duurzame projecten. Maar vanwege het ontbreken van een duidelijke visie van de overheid keren veel internationale bedrijven ons de rug toe”, aldus Bradshaw.

Bosbranden

Australiërs hebben direct te maken met de gevolgen van klimaatverandering, denk aan de verwoestende bosbranden en het afsterven van het Groot Barrièrerif door de opwarmende oceaan.

Uit een recent rapport van denktank Australia Institute blijkt dat 75 procent van de bevolking zich grote zorgen maakt over het veranderende klimaat. Ook steunt 78 procent de doelstelling om klimaatneutraal te zijn in 2050, en willen acht op de tien Australiërs een einde aan het gebruik van fossiele brandstoffen. „Vooruitgang wordt tegengehouden door politici die de kant van de machtige fossiele industrie hebben gekozen”, zegt Bradshaw. „Terwijl de Australische bevolking zich nog nooit zoveel zorgen heeft gemaakt om het klimaat.”

Kolenexporteur Australië heeft vijftig steenkoolprojecten op de planning staan

Australië speelt als grootste exporteur van steenkool ter wereld een belangrijke rol bij de klimaatopwarming. Het behoort tot de landen met de grootste uitstoot van CO₂ per hoofd van de bevolking, gemiddeld ruim 17 ton per inwoner, terwijl Nederlanders op ruim 9,5 ton per persoon uitkomen. Toch worden er alleen maar méér mijnen in gebruik genomen, met subsidies van de overheid. Milieuminister Sussan Ley keurde onlangs in een maand tijd drie nieuwe steenkolenmijnen goed. Naast de mijnen die er al zijn, heeft Australië nu vijftig nieuwe steenkoolprojecten op de planning staan.

Groene waterstof

En dat terwijl het continent jaloersmakende mogelijkheden heeft om duurzame energie op te wekken. Het westelijk gelegen Perth is de zonnigste stad ter wereld, met gemiddeld acht uur zonlicht per dag. Het land dat 185 keer zo groot is als Nederland, maar met 25 miljoen inwoners, kent enorm uitgestrekte vlaktes. Een uitgelezen plek voor zonnepanelen en windmolens.

Lees ook: Murdoch baart opzien met cruciale steun voor klimaatdoel

Daarom wil Forrest van zijn land een ‘supermacht voor duurzame energie’ maken. Waterstof maakt wereldwijd een opmars als duurzaam alternatief voor fossiele brandstoffen. Het is een zeer brandbaar gas en bevat geen koolstof, in tegenstelling tot fossiele brandstoffen. Door elektrolyse wordt water gesplitst in zuurstof en waterstof. Voor de productie is elektriciteit nodig. Als die van zonne- en windenergie komt, heet het groene waterstof.

Grootschalige productie van waterstof staat nog in de kinderschoenen. Het is een kostbare onderneming, maar geld heeft Forrest genoeg. Fortescue Metals is de op drie na grootste ijzerertsproducent ter wereld en een van de grootste uitstoters van CO₂ van Australië. Vorig jaar maakte het bedrijf ruim 8,8 miljard euro winst door ijzererts te winnen dat voornamelijk aan Chinese staalproducenten werd verkocht. Daarbij verbrandde het bedrijf 700 miljoen liter diesel en stootte het 2,2 miljoen ton broeikasgassen uit, meer dan sommige kleine landen.

Forrests omslag naar duurzaamheid ontmoet daarom regelmatig cynische reacties. Kan zo’n enorme vervuiler wel bijdragen aan de oplossing? Ja, zegt Forrest. „Grote vervuilers zoals ik moeten de omslag maken. We willen dat de hele keten, onze klanten én hun klanten duurzaam worden. Dan pas pak je het probleem echt aan.”