Grapperhaus erkent fouten bij undercover-onderzoek naar moslimgemeenschappen

Demissionair minister Ferd Grapperhaus (Justitie en Veiligheid, CDA) erkent dat er fouten zijn gemaakt bij de geheime onderzoeken naar lokale moslimgemeenschappen. Zo wist terrorismebestrijder NCTV – onderdeel van zijn ministerie – van de „maatschappelijke en politieke” risico’s van de omstreden onderzoeksmethode, maar heeft die gemeenten er niet over geïnformeerd. Dat hadden zijn ambtenaren volgens Grapperhaus beter wel kunnen doen, schrijft hij dinsdag in een brief aan de Tweede Kamer.

Het ministerie van Sociale Zaken gaat nu onderzoek doen naar de „gehanteerde werkwijze”. Ook wordt de „advisering” vanuit de landelijke overheid richting gemeenten „verder aangescherpt en verbeterd”.

Lees ook het onderzoeksverhaal: NCTV waarschuwde voor de risico’s van het undercover onderzoeken van moskeeën

NRC onthulde deze maand dat zeker tien gemeenten afgelopen jaren een particulier bureau inhuurden voor onderzoeken naar islamitische organisaties in hun stad. Medewerkers van dit bureau, Nuance door Training en Advies, maakten zich niet kenbaar als onderzoeker en rapporteerden in detail over de gang van zaken binnen gebedshuizen.

Terrorismecoördinator NCTV, die direct onder Grapperhaus valt, wees gemeenten op het bureau en financierde de onderzoeken, terwijl binnen de NCTV al in 2017 was gewaarschuwd voor de heimelijke onderzoeksmethoden, berichtte NRC vorige week.

Naar aanleiding daarvan heeft Grapperhaus twee interne nota’s vrijgegeven, die waren opgesteld voor leidinggevenden binnen de NCTV. Daaruit blijkt dat in 2017 intern zorgen bestaan over de inzet van „consultants” die „een werkwijze of methode hanteren die niet passen” bij „de democratische beginselen van onze rechtsstaat”. De consultants maken analyses „waarbij personen te werk gaan als een soort inlichtingendienst”.

De NCTV ziet dat gemeenten medewerkers van een adviesbureau „de moskee insturen om daar heimelijk informatie in te winnen over problematische actoren in de gemeenschap”. Dit is het werk van de politie en de AIVD, waarschuwt de nota. Gemeenten en de NCTV hebben er niet de bevoegdheden voor.

Gevoeligheden

NCTV-medewerkers lijken bovendien niet voldoende in staat dergelijke risico’s te „signaleren”, stelt de nota. Ze hebben moeite met het „in de vingers krijgen van de gevoeligheden van deze issues”. Het ontbreekt de ambtenaren aan „besef en verantwoordelijkheidsgevoel over rechtmatigheidsvraagstukken, proportionaliteit en wettelijke kaders”.

Daarom moet het NCTV-personeel volgens de nota snel worden bijgeschoold „op gebied van juridische kaders”. Daar horen verplichte sessies met een jurist bij en een „rechtmatigheidsofficier” in de NCTV-top die in de gaten houdt of werkzaamheden wel binnen de wet blijven. Met de aanbevelingen uit de memo’s is weinig gedaan.

Gemeenten zijn door de NCTV niet geïnformeerd over de „rechtmatigheid” en de „kanttekeningen van de gebruikte methodieken”. De NCTV bleef de onderzoeken financieren.