Straatprotest in Khartoem na militaire staatsgreep

In Soedan hebben militairen maandagochtend een staatsgreep gepleegd. Premier Abdalla Hamdok werd aanvankelijk onder huisarrest geplaatst, maar toen hij weigerde zijn steun uit te spreken voor de coup, is hij volgens een verklaring van het ministerie van Informatie gearresteerd, net als vrijwel alle andere leden van de burgerregering. De luchthaven van hoofdstad Khartoem is gesloten en internet ligt plat. Militairen drongen de staatsomroep binnen en hielden een onbekend aantal werknemers aan.

De prodemocratische groepering SPA vroeg burgers om de straat op te gaan, niet samen te werken met de coupplegers, „alle wegen af te sluiten met barricades” en „burgerlijke ongehoorzaamheid” in te zetten.

Toen de eerste berichten over het militaire ingrijpen maandag de ronde deden, gingen burgers in Khartoem inderdaad de straten op en wierpen barricades op tegen het leger.

De aanloop tot de staatsgreep begon ruim een week geleden met wat activisten „nepdemonstraties” noemden van aanhangers van het leger. Die riepen om militaire interventie, waarop honderdduizenden burgers juist betoogden voor een burgerregime.

Burgerpremier Hamdok en generaal Burhan spraken niet meer met elkaar

Vanuit de internationale gemeenschap klinken maandag zorgen over de situatie in Soedan. EU-Buitenlandchef Josep Borrell schrijft in een bericht op Twitter dat hij de gebeurtenissen in het land „met grote bezorgdheid” volgt. „De EU roept alle belanghebbenden en regionale partners op om het overgangsproces weer op de rit te krijgen.” De speciaal vertegenwoordiger van de VN voor Soedan, Volker Perthes, noemt de aanhoudingen „onaanvaardbaar”. Ook Jeffrey Feltman, de Amerikaanse speciaal gezant voor de Hoorn van Afrika, reageert ontzet. „Zoals we herhaaldelijk hebben gezegd, brengt ieder gewelddadig ingrijpen in de overgangsregering de Amerikaanse bijstand in gevaar.”

Precaire machtsbalans

Sinds de val van de autocraat Omar al-Bashir in april 2019 bestond er een precaire machtsbalans in het overgangsbewind van politieke partijen en activisten enerzijds en regeringsleger en milities anderzijds. Volgende maand had het leiderschap van de collectieve bestuursraad moeten worden overgedragen aan een burgerpresident, opvolger van de militair Abdel Fattah al-Burhan. Dat leidde tot spanningen. Ook de opname, na een vredesakkoord, van rebellengroepen in het bewind bracht de machtsbalans in gevaar. De leiders van de rebellengroepen, veelal afkomstig uit de regio Darfur, kozen de kant van het regeringsleger in de hetze tegen de burgerministers, die ze beschuldigden van de economische malaise in het land.De twee hoofdrolspelers in het overgangsbewind, burgerpremier Hamdok en generaal Burhan, spraken de afgelopen weken niet meer met elkaar. De Amerikaanse gezant voor de Hoorn Van Afrika, Jeffrey Feltman, bracht de twee afgelopen weekend voor een korte bijeenkomst weer bij elkaar, maar die poging tot verzoening heeft niet gewerkt want Hamdok riep vanochtend tegen het militaire ingrijpen te demonstreren.

Lees ook In Soedan is alleen de kop van het monster afgehakt

Een mislukte couppoging vorige maand leidde tot wederzijdse beschuldigingen. Volgens Hamdok hadden de militairen hun zaakjes niet op orde, volgens de militairen leidde wanbestuur van de burgers het land naar de afgrond. In werkelijkheid zijn zowel de civiele krachten als de militairen ernstig verdeeld. In het leger vechten de islamitisch fundamentalistische aanhangers van de voormalige president Bashir om iets van hun economische en politieke greep op het land te behouden, en proberen voormalige militieleiders hun invloed uit te breiden. De burgerzijde is verdeeld tussen oude politieke partijen, jonge activisten en vakbonden. Alleen als ze onder druk staan van de militairen vormen de burgers één front en blijken ze keer op keer grote mensenmassa’s op de been te kunnen krijgen.

De Amerikaanse gezant Feltman probeerde eerder in Khartoem de oplopende spanningen te bedaren. Autocratische regimes in de Arabische wereld hebben juist de militairen in het overgangsbewind steun gegeven door wapenleveranties en geld. Het scenario dat zij voor ogen hebben lijkt meer op dat wat zich voltrok in Egypte, waar na een volksrevolutie de militairen onder president Sisi er met de buit vandoor gingen.