Opgesloten filantroop is liberale tegenpool van Erdogan

Hij is uitgegroeid tot een van de bekendste politieke gevangenen van Turkije. Al ruim vier jaar zit de prominente Turkse zakenman en filantroop Osman Kavala in voorarrest in de zwaar bewaakte Silivri-gevangenis bij Istanbul. Hij was dit weekeinde het middelpunt van een diplomatieke rel tussen de Turkse regering en een tiental westerse landen. Hij zou spionage hebben bedreven en de regering van president Erdogan ten val hebben willen brengen.

Nog altijd heeft de aanklager hiervoor echter geen snipper bewijs kunnen vinden. Desondanks verblijft de 64-jarige Kavala al die vier jaren in eenzame opsluiting. Afgezien dan van enkele mussen die zich in het voorjaar op het binnenplaatsje naast zijn cel nestelden en enkele slakken die hij in zijn sla vond en in leven probeerde te houden, zoals hij alweer een paar jaar geleden met galgenhumor aan Deutsche Welle toevertrouwde. Niet zonder bitterheid constateerde hij echter ook dat hij zo „beroofd wordt van maanden en jaren van het leven”.

De hoop op een eerlijk proces heeft Kavala inmiddels opgegeven. Afgelopen vrijdag liet hij in een verklaring weten geen proceszittingen meer te zullen bijwonen omdat die „zinloos” zijn geworden. Erdogan had vorige week namelijk in een woede-uitbarsting over tien westerse landen die gezamenlijk op Kavala’s vrijlating hadden aangedrongen, de filantroop vergeleken met „bandieten, moordenaars en terroristen”.

Sociaal gevoel

Mensen die met Kavala te maken hebben gehad, herkennen helemaal niets in zulke omschrijvingen. Zij schilderen hem juist af als een rustige en evenwichtige man, met een sterk ontwikkeld sociaal gevoel. Zo blies hij volgens The New York Times de voorgenomen bouw van een hotel aan de Turkse zuidkust af na het zien van de film Turtle Diary en nadat hij had vernomen dat het strand ter plaatse een geliefd oord voor schildpadden was om hun eieren te leggen.

De jonge Osman leek aanvankelijk voorbestemd voor een zakelijke carrière. Hij studeerde management in Ankara en later economie aan de Universiteit van Manchester. Na de dood van zijn vader in 1982 nam hij de leiding op zich van het familieconcern, dat groot was geworden door tabaksverbouw en -handel. Hij hielp bij de uitbreiding naar andere bedrijfstakken.

Kavala stopte de bouw van een hotel aan de Turkse zuidkust nadat hij vernamen dat op het strand schildpadden hun eieren leggen

Geleidelijk aan raakte Kavala ook geïnteresseerder in milieukwesties en sociale vraagstukken. Hij richtte onder andere de milieuorganisatie TEMA op en in 2002 de culturele organisatie Anadolu Kültür, die bruggen hoopt te bouwen tussen de Turkse, Koerdische en Armeense gemeenschappen. Op het moment van zijn arrestatie in 2017 was hij bezig met een project voor de opvang van Syrische vluchtelingen. Ook was hij bestuurslid van de Turkse tak van de Open Society Foundation van de Amerikaans-Hongaarse miljardair en filantroop George Soros.

Lees ook: Gekwetste Erdogan slaat verrassend hard terug

Kavala vormt in alles de tegenpool van Erdogan, wat mogelijk verklaart waarom de president zo op hem is gebeten. Kavala komt uit de welgestelde, internationaal ingestelde seculiere bovenlaag van Istanbul en houdt er links-liberale ideeën op na omtrent democratie, burgerrechten en respect voor minderheden. Erdogan daarentegen staat voor autoritair leiderschap, een conservatieve uitleg van de islam en ongegeneerd Turks nationalisme.

Protesten Gezi-park

Na zijn arrestatie beschuldigden de autoriteiten Kavala er eerst van betrokken te zijn geweest bij de organisatie van de protesten van 2013 bij het Gezi-park in Istanbul. Dit park moest plaats maken voor een door Erdogan gewenst winkelcentrum. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens oordeelde in december 2019 dat de aanklacht tegen Kavala geen „feiten, informatie of bewijs” bevat om zelfs maar het vermoeden te wekken dat hij hielp bij het organiseren van de Gezi-protesten en al helemaal niet dat hij de regering omver zou hebben willen werpen.

Zelfs de Turkse rechter kwam begin vorig jaar tot die conclusie en gelastte zijn vrijlating. Meteen daarop werd hij echter opnieuw gearresteerd, ditmaal ook op verdenking van spionage en wegens betrokkenheid bij de mislukte staatsgreep van 2016. Voor beide zaken zijn er zo mogelijk nog minder bewijzen dan voor de eerdere aanklacht.

In een schriftelijk interview met het persbureau Reuters beklaagde hij zich er afgelopen voorjaar over dat de Turkse rechtsstaat onder Erdogan zo is afgebrokkeld en dat Turkse functionarissen daaraan meewerken. „Het is bijzonder verdrietig dat buitenlanders zich daar drukker over maken”, zei hij.