Russische ‘coviddissidenten’ kopen liever QR-code dan zich te laten prikken

In de kerk van het Donskoj-klooster zit een dame in gebed verzonken voor een zilveren doodskist op de koude tegelvloer. Dan staat ze op, slaat een kruis en drukt plechtig een kus op het glas van de kist, waarachter de omtrek van de heilige patriarch Tichon zichtbaar is. Heel eventjes beslaat het glas, dan maakt de vrouw plaats voor de volgende gelovige die de kist wil kussen.

„Wij hebben geen bericht gehad, dus blijven we gewoon open”, antwoordt de verkoopster van de kloosterwinkel op de vraag of het zestiende-eeuwse mannenklooster deze week zal sluiten voor publiek. Onder druk van de hoge coronasterftecijfers gaat Moskou vanaf donderdag 28 oktober tot zeker 7 november op slot. Niet-essentiële winkels, horeca, bioscopen en fitnessclubs in de hoofdstad moeten sluiten, net als de scholen en crèches. Werkgevers moeten 30 procent van hun personeel laten thuiswerken. Instellingen die openblijven, zoals theaters en musea, gaan QR-codes hanteren.

Ook de kerken blijven open, liet de gemeente weten. En dat kan prima, vindt de medewerkster in de winkel. „We poetsen de iconen met rozenwater en alcohol, maar eigenlijk is dat onnodig. Want zeg nu zelf, hoe kan een icoon je gezondheid schaden? Die komt van het allerhoogste en brengt alleen het goede. Wees niet bang en bid tot God”, zegt ze, terwijl ze haar kaarsen herschikt.

Ook de vriendin van de tachtigjarige Galina Pjatnitskaja ging vaak bidden. „Ze overleed eerder dit jaar aan corona. Ze moet het opgelopen hebben in de kerk, dat was de enige plek waar ze geen mondkapje droeg en de mensen dicht op elkaar staan”, vertelt Pjatnitskaja telefonisch. De hoogbejaarde vrouw woont alleen in Moskou. Ze heeft zich, in tegenstelling tot veel leeftijdgenoten, al begin dit jaar laten inenten. Nu gaat ze voor een derde prik. „Wat anders? Ik heb de polio-epidemie nog meegemaakt, vaccins hebben ons toen ook gered.”

Harde maatregelen

Met tegen de 20.000 doden deze oktobermaand – zo’n duizend per dag – lijkt Rusland de strijd tegen het virus hopeloos te verliezen. In de tien jaar dat de Sovjets oorlog voerden in Afghanistan vielen er minder doden dan anno 2021 in nog geen maand, zo luidt een veelgehoorde wijsheid. Maar ondanks de trieste dagrecords blijft het aantal gevaccineerden in Rusland steken op 32 procent en kruipt de oversterfte richting de miljoen.

Het hardst getroffen worden de zestigplussers. Zij vormen 86 procent van de doden, maar slechts 23 procent heeft zich laten inenten. Het waren dan ook de ouderen tot wie de Moskouse burgemeester Sergej Sobjanin zich vorige week richtte: „Lieve opa’s en oma’s, laat u vaccineren, het is de enige manier”, smeekte hij de bejaarden van zijn stad.

Lieve opa’s en oma’s, laat u vaccineren

Sergej Sobjanin burgemeester Moskou

Waar Moskou eerder beloningen inzette om ouderen te overtuigen, volgen nu harde maatregelen. Ongevaccineerde ouderen wordt verzocht tot februari 2022 thuis te blijven, ov-kaarten worden ingetrokken. Een onmogelijke opgave voor veel Russische bejaarden, die veelal op zichzelf zijn aangewezen en niet altijd rondkomen van hun schamele pensioen. Toch lijkt hun koppigheid groter dan de angst voor het virus, en de tachtigjarige Pjatnitskaja weet waarom. „De propagandisten van de overheid zeggen elke dag iets anders, waardoor mensen in de war raken.”

Het volstrekt willekeurige overheidsbeleid lijkt inderdaad debet aan de rampzalige situatie. Restaurants, winkels en andere openbare gelegenheden zitten bomvol en afstand wordt nergens gehouden. Boetes ten spijt draagt in de Moskouse metro slechts de helft van de passagiers een mondkapje, peilden lokale media. Niet alleen worden de sterftecijfers naar beneden bijgesteld, ook het woord ‘lockdown’ wordt naarstig vermeden. President Poetin hanteert het eufemistische ‘niet-werkdagen’.

De week tussen aankondiging en invoering van de maatregel bleek voor veel Moskovieten voldoende om een escape te plannen, zo bewees de run die ontstond op vliegtickets naar Sotsji en de Krim. Mede om een influx van Moskovieten te voorkomen, voerde Sint-Petersburg het weekend een eigen lockdown in.

Alles beter dan een vaccin, lijkt vaak het credo. Met gewiekste strategieën weten ‘coviddissidenten’, zoals vaccinweigeraars worden genoemd, inenting te ontlopen. De 65-jarige moeder van Alana Lolajeva (40) regelde via via een vals certificaat met een QR-code. „Laatst waren we bij de dokter, waar ze gewoon keihard loog dat ze was gevaccineerd. Ik schaamde me dood”, vertelt Lolajeva vanaf haar werk via Zoom. „Mijn moeder is nergens bang voor. Het lijkt wel of er een bepaalde verbinding in haar hersenen ontbreekt”, zucht de vrouw.

Kruiden of berenvet

Lolajeva kent tientallen covid-19-dissidenten. Ze handelen uit angst voor het vaccin, bijgeloof of omdat ze simpelweg niet geloven dat het virus kwaad kan. „Een buurvrouw was doodziek en stak de hele familie aan, maar bleef ontkennen dat het corona was. Veel mensen geloven in huismiddeltjes, kruiden of berenvet bijvoorbeeld. Hoe je ook praat, je kunt er met geen wetenschappelijke kennis tegenop.” Of het nou de huisarts of de sportschool is, overal ziet ze dezelfde onverschillige ongehoorzaamheid. „Artsen zullen het niet toegeven, maar in veel spreekkamers wordt vaccinatie afgeraden. En mijn sportschool laat tijdens de lockdown via de achteringang mensen binnen.”

Bij de muren van het Donskoj-klooster zit de 63-jarige Aleksandr Prokoerin met een kinderwagen op een bankje in de zon. Hij heeft vier kleinkinderen, dus met de sluiting van de crèches en scholen krijgt de oppasopa het drukker dan ooit. Ook Prokoerin is niet gevaccineerd, maar maakt zich daar weinig zorgen over. „Ik en mijn vrouw waren in juni ziek, dan hoef je je niet te vaccineren. Je kunt beter ziek worden, dan het vaccin nemen. En sowieso is het nu allemaal veel minder erg dan vorig jaar.”