Een vers kalf voor elke ruiter; maar in Chili zwelt de kritiek op de rodeo aan

De deur van de halvemaanvormige arena zwiept open. Fel zonlicht, schreeuwende mensen. Het kalf is duidelijk overdonderd en staat enkele tellen doodstil. Dan krijgt hij een ferme tik met een stok en zet een paar stappen naar voren. Twee mannen op paarden komen op hem afgestormd, een wolk van stof achterlatend. Het kalf begint onmiddellijk te rennen maar wordt al snel ingehaald door de ruiters. Ze sluiten hem behendig in en bij een houten wand brengen ze het kalf tot stilstand door hem met hun paarden tegen het hout aan te beuken. „Vier punten!”, roept een jurylid door een microfoon. Beduusd wordt het kalf richting de uitgang geduwd door een man met een lange stok. Twee nieuwe ruiters dienen zich aan. Tijd voor een nieuw kalf.

Het is een zonnige zaterdagmorgen in het dorpje Pemuco in het zuiden van Chili, waar de ruiters, huasos genoemd, zich hebben verzameld. Vandaag worden er een kwalificatiewedstrijd verreden, waarmee punten verzameld kunnen worden. De ruiter met de meeste punten plaatst zich aan het eind van de kwalificatiereeks voor de finale, die een keer per jaar in de stad Rancagua wordt gehouden en waar honderden rodeorijders uit heel Chili naartoe komen.

Het gaat het hele weekend door in Pemuco. Twee ruiters, één kalf en een jury die hen punten geeft. Schoppen ze het kalf tegen het hoofd? Dat zijn punten in mindering. Ontsnapt het kalf? Minpunten. Een maximale score krijg je alleen als het kalf, in een behoorlijk tempo, drie keer heen en weer wordt gereden en telkens op de juiste manier tegen het hout wordt aangedrukt.

Maria Olga van rodeoclub O’Higgins organiseert het evenement. „We zijn weken bezig ons hierop voor te bereiden. Dit is onze passie”, zegt Olga. „Dit komt uit het hart, uit onze corazón. En daarom gaat dit nooit verdwijnen, deze plattelandscultuur is ons nationaal erfgoed en wordt van generatie op generatie doorgegeven.”

Cultuur of dierenmishandeling?

Rodeo is na voetbal qua populariteit de tweede sport van Chili. In 1962 werd het zelfs de nationale sport van het Zuid-Amerikaanse land. Het hele jaar door vinden er in medialunas, of halvemanen naar de vorm van de arena, wedstrijden plaats. De sport ontstond in de 16de eeuw, toen een Spaanse bestuurder van wat nu Chili is, ruiterkunst wilde promoten op het overzeese continent. Op dagen dat veehouders samenkwamen om hun vee te brandmerken werden de wedstrijden georganiseerd, voor de huasos een mooi moment om te laten zien hoe goed ze de baas waren over hun paard en hun vee.

Maar voor de kalveren is een veilige afloop geen garantie. Ze kunnen vertrapt worden, lopen botbreuken op, los van de stress die een rodeo ze geeft. Maar ook paarden kunnen kneuzingen en verwondingen krijgen. De parlementariër Tomás Hirsch is dan ook een fel tegenstander van de rodeo. „Dit is geen sport. Men zegt dat er geen dieren worden gedood zoals bij stierenvechten, maar er is wel sprake van mishandeling, zowel bij de paarden als bij de kalveren”, zegt hij. Hirsch was de drijvende kracht achter een wetsvoorstel dat alle publieke financiering voor de rodeo stopzet. Zijn voorstel is nog in behandeling. „Tegenstanders wijzen ons erop dat rodeo onderdeel is van de Chileense cultuur. Ik begrijp dat in de negentiende en twintigste eeuw op het platteland, op plekken waar andere waarden golden, waar ook niet altijd respect voor vrouwen of seksuele diversiteit was, deze praktijken werden uitgevoerd. Maar de wereld is veranderd. Vroeger werd er in het zuiden van het land op indianen gejaagd en won je als je de meeste oren afsneed. Is dat dan ook cultuur?”

Mauricio Serrano, aan het hoofd van dierenrechtenbeweging Animal Libre, ziet dat het verzet in Chili tegen rodeo groeit. Zijn organisatie begon met manifestaties bij rodeo’s en haalde de landelijke pers door met activisten de jaarlijkse finale in Rancagua te verstoren door de arena te betreden. „Het was historisch, alsof je de Champions League-finale onderbreekt. We hebben zoveel nationale aandacht gekregen en steun vanuit de politiek dat we dit kunnen stoppen. Er moet een einde komen aan de fysieke en psychologische mishandelingen van de dieren”, zegt hij.

Verzet tegen rodeo is er in Chili ook vanuit radicalere kringen. Eind september werd een medialuna in Chili ontruimd toen er twee explosieven met pamfletten tegen rodeo werden gevonden. In 2019, tijdens de pandemie, werden op drie verschillende plekken in het land arena’s in brand gestoken. Ook hier werden pamfletten gevonden. „Kijk hoe je traditie brandt”, stond erop.

Narcio Llanos is prominent aanwezig op zaterdag in Pemuco. Hij is de secretaris van de nationale rodeofederatie. Gekleed in de traditionele kleding van een huaso, met platte hoed en mantel, noemt hij de kritiek vanuit de politiek „een botsing tussen culturen”. „Het probleem is dat er tegenwoordig een groot verschil is tussen hoe een stadsmens leeft en hoe iemand van het platteland leeft. Dit is cultureel erfgoed, uit de tijd dat het land nog niet geürbaniseerd was en veehouders samenkwamen en hun rijkunsten vertoonden en om te laten zien wie het beste paard had. In Zuid-Amerika is altijd een hechte band tussen man en paard geweest, zeker op het platteland. En nu mag dat opeens niet meer?”

Reglement

Onder druk van de dierenrechtenlobby voerde de nationale rodeofederatie in 2015 een reglement in dat het welzijn van dieren moest verbeteren. Kalveren moesten een minimumgewicht van 350 kilo hebben zodat paarden hen niet te erg konden verwonden. Wie zijn frustratie bij een verloren race botvierde op zijn paard werd gediskwalificeerd. Het gebruik van elektrische stokken om de kalveren naar voren te drijven werd verboden.

Llanos wijst op de verbeteringen in de sport. „Wij staan open voor de kritiek, maar vinden het wel onjuist dat onze realiteit zo bekritiseerd wordt terwijl wij veel geprofessionaliseerd hebben. Trouwens, dierenactivisten zijn tegen rodeo, maar wel voor abortus. Hoe leg je dat uit? Ze moeten toleranter zijn, dat wordt immers ook van ons gevraagd op het platteland. Mannen die rondlopen met tatoeages, met oorringen, wij moeten het maar accepteren. Waarom accepteren zij ons dan niet?” Hij schudt zijn hoofd en verdwijnt richting de stallen.

In die stallen, in de arena, overal gaan de deuren open om te laten zien hoe goed en professioneel deze rodeo is georganiseerd. En vooral: om te laten zien hoe goed er met de dieren wordt omgegaan. Omdat een kalf maar één rodeo op een dag mag rennen, zijn er zeker tachtig kalveren bijeengedreven onder de houten tribunes van de arena zodat iedere ruiter een vers kalf krijgt. Via een trechtervormige constructie worden ze een voor een de arena ingedreven, waar de stampende huasos op ze wachtten.

Als de rodeo voorbij is mag het uitgeputte beest via een uitgang naar zijn lotgenoten toe. Sommige kalveren zakken neer in het zand, ze strompelen. Als het hier over dierenwelzijn gaat, lijkt het hier vooral om het welzijn van de paarden te gaan.

De paarden worden opgetuigd en opgewarmd op het terrein achter de arena in Pemuco. Ruiters en hun entourage zijn een dag eerder aangekomen met campers. Vlak voor de wedstrijd begint is het een komen en gaan van paarden, ruiters en staljongens die rondrennen met teugels, zadels en hoeden.

Kleinere paarden

De 70-jarige Eduardo Vielma ziet het goedkeurend aan. Het samenzijn is voor hem belangrijk. Zelf rijdt hij ook, op zijn eigen gefokte paard. Een echt Chileens paard, want alleen paarden van dat ras mogen meedoen aan de rodeo. Het zijn relatief kleinere paarden. De benen niet te lang, zodat kalveren minder snel vertrapt worden. De borst breed en gespierd, zodat het vee makkelijker tegen de houten wand gedreven wordt.

Terwijl Eduardo naar de picadero rijdt, een zanderig veld waar de paarden opwarmen voor de rodeo, vertelt hij over zijn geschiedenis. „Ik doe al 46 jaar aan rodeo. Ik begon ermee samen met mijn vader en nu doe ik het samen met mijn zoon. We hebben het allemaal in ons bloed zitten, wij Chilenen zijn op paarden geboren”, zegt hij.

Ook Eduardo begint over traditie en cultuur als hij wordt gevraagd over kritiek op de Chileense rodeo. „Wij zorgen juist goed voor onze dieren. Tijdens het rijden ook. Activisten komen hier niet, maar bekritiseren wel. Ze hebben gewoon weinig kennis. Maar wij van het platteland zijn strijders, wie dit probeert af te pakken kan erop rekenen dat we in opstand komen en het land platleggen.”

Na zijn waarschuwing zet Eduardo zijn hoed recht en drukt zijn sporen in de zij van zijn zwarte paard. Stapvoets rijdt hij richting de arena, langs de kalveren die onrustig wachten tot ze aan de beurt zijn.