De nieuwe Britse variant is waarschijnlijk besmettelijker, maar is hij ook ziekmakender? En werken de vaccins nog?

In het Verenigd Koningrijk is in juli een nieuwe afstammeling van de Deltavariant van het coronavirus opgedoken die virologen nu nauwlettend in de gaten houden. Ook in Nederland wordt deze subvariant, AY.4.2., al waargenomen. De subvariant viel op in het VK omdat hij daar inmiddels zes procent van de besmettingen uitmaakt. In het land nemen ook de besmettingscijfers weer snel toe.

In verschillende andere landen is de subvariant gezien. Ook in Nederland pikte het RIVM hem de afgelopen tien weken op in de kiemsurveillance. Eén tot twee van de duizend besmettingen zijn hier door AY.4.2. Dat aandeel neemt nog niet toe.

Er is te weinig bekend over AY.4.2 om te bepalen of die het verloop van de pandemie zal veranderen. De belangrijkste vragen zijn: is hij besmettelijker, is hij ziekmakender, en zullen de vaccins ertegen beschermen?

Onderzoekers van het Britse Sanger Institute schatten dat deze nieuwe loot aan de virusstamboom 10 tot 15 vijftien procent besmettelijker is dan Delta. Daarom is de mutant al ‘Delta-plus’ gedoopt. Andere Britse genoomonderzoekers betwijfelen of de besmettelijkheid wel zo verhoogd is.

Voor de tweede vraag, of AY.4.2 ziekmakender is, is geen enkele aanwijzing, zegt viroloog Marion Koopmans van het Erasmus MC.

Twee extra mutaties

De derde vraag, over de vaccins, staat nog open. De subvariant AY.4.2 heeft twee extra mutaties in het spike-eiwit, het uitsteeksel waarmee het virus onze cellen binnenkomt. Die veranderingen zitten gelukkig niet in het stukje van het spike-eiwit dat aan de receptor op menselijke cellen plakt. „Maar één van de mutaties, Y145H, zit op een plek waar antistoffen binden, dus het zou kunnen dat deze virusvariant iets minder goed te neutraliseren valt”, zegt Koopmans. Of de variant inderdaad ontsnapt aan de afweer wordt nu onderzocht.

De Groningse vaccinoloog Anke Huckriede maakt zich vooralsnog niet zoveel zorgen. „Het is nog niet duidelijk in hoeverre de mutaties invloed hebben op de binding van antistoffen, maar waarschijnlijk zal het niet direct consequenties hebben voor de werking van de vaccins.”

Een kleine afname in de binding van antistoffen hoeft niet direct grote gevolgen te hebben. „De antistoffen die door de vaccins worden opgewekt zijn ongeveer 10 procent minder krachtig tegen Delta dan tegen Alfa, maar de vaccins werken nog goed tegen Delta”, zegt Huckriede.

Wereldwijd circuleren duizenden verschillende varianten van het coronavirus. Vier worden door de WHO aangemerkt als een variant of concern, waaronder Delta, die ook alle AY-varianten omvat.

„Ik ben vooral ongerust over het totaal aan toenemende circulatie”, zegt Koopmans. Vanaf december 2020 verdrong de Alfavariant eerdere varianten van het virus. Alfa was 50 procent besmettelijker. Voor de zomer van 2021 verdrong de Deltavariant, op zijn beurt weer zo’n 60 procent besmettelijker, zijn voorganger Alfa. Koopmans: „Maar het is niet wat je wilt. Het onderstreept dat terugdringen belangrijk blijft. Als het een tandje makkelijker verspreidt, zul je nog iets meer moeten proberen de circulatie te beperken.”