Weinig zo zorgwekkend voor Nederlanders als een plan om de overwaarde van het eigen huis te belasten als vermogen

Daar zat Klaas Knot afgelopen zondag op televisie bij omroep WNL toch maar mooi de zorgen te temperen. „Ik begrijp dat mensen de schrik om het hart slaat.” Er waren veel bezorgde telefoontjes bij De Nederlandsche Bank binnengekomen, vertelde president Knot. Want DNB had voorgesteld om de overwaarde van het eigen huis te belasten als vermogen (in box 3 van het belastingstelsel), en de hypotheekrenteaftrek af te schaffen.

Dinsdag was de onrust nog niet gezakt. DNB plaatste een bericht op Twitter: „Ons voorstel om de eigen woning naar box 3 te verplaatsen maakt veel los.” Erbij stond een link naar een vragenstuk op de DNB-website om uit te leggen wat de centrale bank nou precies bedoeld had. Belangrijk volgens DNB: het plan moet geleidelijk worden ingevoerd, gedurende 20 jaar. Ook belangrijk: het belastinggeld dat de overheid ophaalt, moet van DNB worden teruggeven in de vorm van lagere tarieven in de vermogens- en inkomstenbelasting.

Het laat maar weer zien: er is voor veel Nederlanders weinig zo zorgwekkend als de suggestie om de waarde van het eigen huis (na aftrek van de hypotheek) te belasten als vermogen. En dat is best te begrijpen, want een gedachte zal zijn: hoe ga ik dat betalen? Vermogen in stenen is nog geen geld op de bankrekening. Dat geldt zeker voor ouderen met een klein pensioen en een hoge overwaarde.

Knot suste die zorgen door te zeggen dat juist ouderen er relatief goed uitkomen. DNB deed „een eerste boekhoudkundige simulatie” om te kijken wat de koopkrachteffecten van het plan zijn. Volgens DNB zouden de meeste huishoudens gemiddeld er zelfs een pietsie op vooruitgaan. Jonge huiseigenaren met dure huizen gaan er wel op achteruit.

Of het sussen helpt? DNB riep extra woede op door te suggereren dat huizen zo duur zijn door de belastingvoordelen van huiseigenaren. Ja doei, de prijzen zijn hoog omdat de rente zo laag is, klonk van diverse kanten. En dat komt door het ruime geldbeleid van de Europese Centrale Bank, en dus van DNB!

Het DNB-plan om de overwaarde van het huis te belasten, is spelen met electoraal vuur

Het voorstel van DNB is niet nieuw en niet uniek. Veel economen hebben vergelijkbare voorstellen gedaan, vanuit de gedachte: hoge hypotheekschulden stimuleren via belastingvoordelen is niet goed voor de economie en niet goed voor de woonmarkt. Bovendien zorgt het voor een scheve behandeling van huurders en huizenbezitters.

Nu verbindt DNB het plan nadrukkelijk aan het tekort aan betaalbare woningen. Meer huizen bouwen is ook nodig, maar niet genoeg volgens DNB. En ja, de lage rente speelt een rol: mensen kunnen meer lenen tegen lagere maandlasten. Maar de prijzen stijgen hier meer dan elders in Europa, zei Knot in de Volkskrant. Deze gekte is made in Holland.

Nou is dit mooi bedacht, maar gaat het politiek ook vliegen? Van de vier partijen die nu een kabinet proberen te vormen, wil alleen de ChristenUnie het eigen huis belasten in box 3 (met een vrijstelling tot 375.000 euro). D66 wil de hypotheekrenteaftrek afschaffen. Mochten de vier het DNB-plan überhaupt overwegen, dan hebben ze meer houvast nodig dan een „eerste simulatie” die louter grove gemiddelden laat zien. Want dat dit spelen met electoraal vuur is, is duidelijk. Je doet het vooral voor nieuwkomers op de huizenmarkt, niet voor huidige huiseigenaren. Het laat zien dat eenmaal ingezet beleid ontzettend moeilijk is om te veranderen - door immense gevestigde belangen.