De introverte sollicitant heeft ook wat te bieden

Solliciteren vindt iedereen spannend, maar neerlandicus Anne van der Heijden (30) had er zelfs een hekel aan. „Het gevoel dat je daar zit om jezelf te verkopen en niet precies weet wat er gaat komen, maakte dat ik er veel moeite mee had.”

Ze voerde het afgelopen jaar tien sollicitatiegesprekken, waarvan ze zich er één nog heel goed herinnert. Het liep niet lekker. Ze stuntelde, kwam niet goed uit haar woorden. Bij de vraag ‘wat voor teamplayer ben jij?’ sloeg de twijfel toe. „In een groep werken vind ik geen probleem, maar als introvert zoek ik de voorgrond meestal niet op. En voor mijn gevoel waren ze op zoek naar iemand die makkelijk het voortouw neemt.”

Gevolg was dat Van der Heijden om de vraag heen bleef draaien. De baan ging aan haar neus voorbij.

Soms kwam Van der Heijden wel verder dan ronde een. Bij enkele van de andere sollicitaties miste ze op een haar na de functie. „Eén keer kreeg ik letterlijk te horen dat ze op zoek waren naar een extraverter iemand. Ik snap alleen niet waarom je extravert moet zijn voor een functie als webredacteur.”

Gevoeliger voor prikkels

Introversie en extraversie, hoe zat het ook alweer? Beide zijn persoonlijkheidskenmerken. Kort gezegd is iemand met aanleg voor introversie gevoeliger voor prikkels van buitenaf. Daardoor heeft diegene meer behoefte aan tijd alleen, om zichzelf weer op te laden. Iemand die naar extraversie neigt, krijgt juist energie van sociaal contact en gedijt goed bij veel en uiteenlopende prikkels en indrukken. Grofweg twee op de drie mensen zijn ‘ambivert’, ze hebben van beide kenmerken een beetje, bleek uit onderzoek van de University of Pennsylvania. . Een op de drie is sterk introvert of extravert.

Karolien Koolhof, introversiecoach en docent professionele ontwikkeling aan de Breda University of Applied Sciences, schreef een boek over introvert leiderschap. Daarvoor sprak ze vierhonderd introverte leiders. Ze legt uit dat de hersenen van introverten en extraverten anders werken. „Ex- en intraversie is onderdeel van wie je bent. Er zijn weleens mensen die me vragen hoe ze extraverter kunnen worden. Maar dat kan niet.”

Uit Duits onderzoek komt naar voren dat introverte mensen meer tijd nodig hebben om informatie te verwerken dan extraverten. En hoewel je niet voor iedereen kunt spreken, zie je dat volgens Koolhof terug in het gedrag van de typische introvert. Zo zijn het vaak mensen die de tijd nemen om na te denken voordat ze iets zeggen. Een extravert praat juist hardop om zijn gedachten op een rij te zetten.

Dat introverten verlegen en niet sociaal zouden zijn, klopt niet, volgens Koolhof. Sterker, zegt zij, ze zijn meestal erg geïnteresseerd in anderen, maar geven de voorkeur aan een-op-een-contact boven een groep.

Solliciteren kan voor introverten extra uitdagend zijn, zegt trainer en coach Eline Sluys. Zij schreef het boek Succesvol solliciteren voor introverte mensen, dat begint met haar eigen ervaring: „Elk sollicitatiegesprek voelde als een martelgang waar ik me met de moed der wanhoop doorheen worstelde.”

Ze legt uit: „Iemand met een meer extraverte persoonlijkheid ervaart minder weerstand tegen het idee dat hij of zij zichzelf moet profileren. De gemiddelde introvert denkt al snel: ik moet mezelf anders voordoen dan ik ben. Die overtuiging roept onzekerheid op. Mijn probleem was dat ik niet wist waar ik goed in was.”

Die moeite met solliciteren is herkenbaar voor strategisch adviseur en introvert Thijs de Wolff (35). Hij heeft de afgelopen jaren veel gesolliciteerd en dat ging niet vanzelf. „Dan zit je daar en heb je maar een paar minuten de tijd om te shinen. Dat moet dan, bam, op dat moment gebeuren.”

Maar, vraagt hij zich af, hoe moet ik in hemelsnaam al mijn gedachten in een kort en bondig antwoord gieten? Op een vraag als ‘waarom moeten we jou aannemen?’ had hij meestal geen goed antwoord. De Wolff: „Wat dan volgde, was een lang verhaal van mijn kant zonder kop of staart. In plaats van iets van mezelf te laten zien, probeerde ik mijn gesprekspartner tevreden te stellen.”

Hoe kun je jezelf als introvert goed profileren in een sollicitatiegesprek? Drie tips van deskundigen Eline Sluys en Karolien Koolhof.

1. Bereid je goed voor

Voor introverte mensen kan het spannend zijn als tijdens een sollicitatiegesprek een vraag wordt gesteld die ze niet hadden verwacht. Introverten hebben vaak wat meer tijd nodig om een antwoord te formuleren. Daarom is goede voorbereiding belangrijk, stelt Koolhof. In veel sollicitatiegesprekken komen dezelfde vragen terug. Die kun je alvast een keer oefenen met een vriend of familielid. „Op die manier word je tijdens het solliciatiegesprek minder snel onaangenaam verrast.”

Sluys voegt eraan toe dat het handig is de vacaturetekst goed te lezen. Vaak staan daarin de competenties waarnaar de werkgever zoekt. „Bedenk dan in welke situaties je hebt laten zien dat je bijvoorbeeld proactief bent of stressbestendig, en wat dat over jou als persoon zegt.”

De antwoorden daarop kun je uitwerken en opschrijven, meent Sluys: zo heb je iets om uit te putten tijdens een gesprek. „Het geeft je de ruimte om je tijdens het sollicitatiegesprek meer te focussen op wat de ander zegt, en daarop in te spelen. Zo houd je de regie in handen en ben je met je aandacht meer in het hier en nu.”

2. Focus op je kwaliteiten

In veel organisaties is extraversie de norm, zegt Koolhof. Daardoor kunnen mensen die dat niet zijn, zich als werknemer minder geschikt voelen. Thijs de Wolff en Anne van der Heijden zeggen allebei dat het hun moeite heeft gekost hun introverte karakter te accepteren. „Ik was onzeker over wat mijn sterke punten zijn”, vertelt De Wolff. Bij Van der Heijden versterkte de zoveelste afwijzing het gevoel dat er iets mis met haar was. „Als kind kreeg ik al te horen dat ik mezelf meer mocht laten zien.”

Na veel lezen over introversie en de mooie kanten ervan, plus grondige introspectie, zijn de twee zelfverzekerder geworden. Inmiddels kijkt Van der Heijden heel anders naar haar karakter: „Ik weet wat ik te bieden heb en ken mijn sterke punten: zorgvuldigheid, plannen, overzicht bewaren.”

Volgens coach Koolhof is zelfacceptatie een belangrijke voorwaarde om beter te worden in solliciteren. Natuurlijk kun je proberen een onsje extraverter over te komen in zo’n gesprek, maar dat houd je niet lang vol. „Daarom is het een beter idee te leren hoe je gebruik kunt maken van je karakter en te onderzoeken wat je kwaliteiten zijn.”

Sluys voegt toe: „En wees niet vaag als gevraagd wordt naar je sterke kanten. Laat aan de hand van concrete en persoonlijke voorbeelden zien hoe jij de dingen doet en wat je toevoegt als collega.”

Want positieve kanten van introversie zijn er genoeg. Zo toont een studie waarover de Harvard Business Review publiceerde dat introverten effectiever zijn in teammanagement, omdat ze beter luisteren en ervoor zorgen dat mensen zich gewaardeerd voelen. Die kwaliteiten zag Koolhof terugkeren in haar interviews met introverte leiders. „Ze blinken vaak uit in dingen als empathie, een-op-eencontact en analytisch vermogen.”

3. Vraag naar de bedrijfscultuur

Sluys vindt dat jezelf verkopen niet de opzet van een sollicitatiegesprek moet zijn. „Zie het als een moment om te onderzoeken of er een wederzijdse klik is.”

De huidige, krappe arbeidsmarkt sterkt haar in die opvatting: sollicitanten hebben iets te kiezen. Daar hoort bij dat je tijdens een sollicitatiegesprek ook uitzoekt of de bedrijfscultuur bij je past.

Koolhof merkt dat de introverten die ze coacht de neiging hebben zich weg te cijferen en aan te passen. Dat kan ook anders, vindt ze. „Probeer de kans te grijpen om je eigen behoeftes uit te spreken. Misschien heb je af en toe wat tijd voor jezelf nodig om op te laden, of vind je het prettig van tevoren te weten waar een vergadering over gaat, zodat je je daarop kunt voorbereiden. Leg dat op tafel als het ter sprake komt.”

Volgens Koolhof draait je persoonlijkheid echt niet alleen om in- of extraversie. „Maar”, zegt ze, „erken wel dat het een rol speelt. „Zoek uit hoe de cultuur binnen een organisatie is en of er ruimte is voor jouw manier van werken. Anders werkt dat later tegen je.”

Anne van der Heijden en Thijs de Wolff hebben inmiddels beiden een baan gevonden, als communicatiemedewerker bij een onderdeel van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek respectievelijk loopbaanadviseur bij de Radbouduniversiteit in Nijmegen. Veel oefenen en een workshop speciaal voor introverte sollicitanten hebben De Wolff geholpen: „Je kunt nog zo hard proberen extravert over te komen, maar dat breekt je vroeg of laat toch op.”

Van der Heijden kon uiteindelijk zelfs kiezen uit twee banen. Na tien gesprekken ging bij haar de knop om: „Ik heb meer dan genoeg te bieden. Als een organisatie dat niet op waarde kan schatten, wil ik er niet werken.”