Aangifte doen? Daar heb je Plasman niet voor nodig

Stel, je wordt slachtoffer van oplichting. Wat moet je dan doen? Als nietsvermoedende Nederlandse tv-kijker antwoordt u inmiddels waarschijnlijk: een crowdfund-actie opstarten. Hoe vind je anders die zak met geld om een topadvocaat te kunnen betalen?

Dit was het beeld dat gecreëerd werd in de uitzending van Jinek vorige week, waarin strafrechtadvocaat Peter Plasman aankondigde Sywert van Lienden en zijn twee kompanen aan te gaan klagen voor oplichting met de verkoop van mondkapjes, en slachtoffers opriep zich bij hem te melden voor de juridische ondersteuning. Als de hoeder van het algemeen belang, zo zat hij erbij. Hij zou het recht laten zegevieren. „Het probleem is dat mensen altijd denken: dan kom ik in een juridische procedure terecht, dat gaat mij heel veel geld kosten”, zei Plasman. Gelukkig heeft hij een sponsor geregeld voor zijn belangrijke werk bij het aangifte doen. En mocht het op een civiele procedure aankomen, dan zou cabaretier Youp van ’t Hek desnoods Carré of de Arena uitverkopen. De slachtoffers konden gerustgesteld zijn, die aangifte zou hun niets kosten.

Nobel? Absoluut niet.

U hebt namelijk geen advocaat nodig om aangifte te doen. U kunt gewoon het politiebureau inlopen en zeggen: „Ik vermoed dat er een strafbaar feit is gepleegd. Wilt u dat uitzoeken?” Je hebt als slachtoffer in een strafzaak überhaupt geen advocaat nodig. Als je, om wat voor reden dan ook, toch graag professionele bijstand wil, is daar Slachtofferhulp Nederland. Eén blik op de website: „U kunt bij ons terecht voor emotionele steun, hulp in het strafproces en ondersteuning bij het vergoed krijgen van uw schade. Onze ondersteuning is altijd gratis.”

Wacht eens even, gratis? Bedoelen ze misschien ‘om niet’?

Want dat is het tweede grote misverstand dat Plasman en Jinek de wereld in slingeren. Jinek vroeg Plasman waarom hij de slachtoffers van Sywert niet gratis bijstaat. Plasman had het dolgraag gedaan, maar: „Als advocaat mag je niet om niet werken. Dat is door de Orde verboden dus dat doe ik niet.” Dat is ronduit onwaar. Natuurlijk mag een advocaat wel gratis werken. Sla de gedragsregels van de Orde er maar op na. In de toelichting staat dat een redelijke beloning natuurlijk los staat „van het geval waarin een advocaat om hem moverende redenen een zaak geheel gratis (‘pro bono’) wil behandelen”. Plasman hoort mensen gewoon ‘om niet’ te helpen bij het invullen van aangiftes, als hij dat zo graag wil. In Het Parool zei Plasman echter dat hij het uurtarief van 80 euro „moet” rekenen. Donderdagavond werden Plasman en Youp wederom bejubeld bij Jinek, omdat er donaties worden verzameld via een stichting. Ze wekten alsnog de indruk dat Plasman het allemaal „om niet” ging doen.

Schathemeltjerijke advocaten

Dat zowel Van Lienden als Plasman hun altruïsme faken en op het leed van anderen binnenlopen, is helaas niet de enige overeenkomst tussen de heren. Beiden doen ze het zo leuk op tv dat het redacties weinig meer uitmaakt dat ze maar een zeer beperkte deskundigheid hebben. Van Lienden wist werkelijk niets van mondkapjes en had door de media, die hem nu willen stenigen, nooit tot mondkapjesexpert uitgeroepen mogen worden. Plasman weet, als strafrechtadvocaat, weinig tot niets van civiele procedures. De kans dat hij via de strafrechtelijke weg kan afdwingen dat Van Lienden en zijn partners de miljoenen terugbetalen, is klein. Ik denk dat de slachtoffers beter civielrechtelijk ‘nakoming’ kunnen vragen van de (impliciete) afspraken, in plaats van aangifte te doen. Nakoming betekent immers dat Van Lienden alsnog wordt veroordeeld om te doen wat hij zijn slachtoffers beloofd heeft; namelijk gratis werken.

Van Lienden en Plasman lopen beiden binnen op het leed van anderen

Afgezien van het feit dat het vanuit juridisch oogpunt helemaal niet zo slim is om Van Lienden met een strafpleiter te lijf te gaan in plaats van met een civilist, en afgezien van de vraag of de mediagenieke advocaten überhaupt wel het meest deskundig zijn, is het idee dat je een dure advocaat nodig hebt om aangifte te doen een gevaarlijk misverstand. Het kan slachtoffers, die krap bij kas zijn en ook geen BN’ers kennen, ontmoedigen naar de politie te stappen: ‘Youp verkoopt voor mij Carré niet uit, dus ik zal wel nooit mijn recht halen.’ Zó zit het recht in Nederland gelukkig niet in elkaar. De enigen die er belang bij hebben jou te laten denken dat het wel zo werkt, zijn de zogenaamde topadvocaten die daar schathemeltjerijk van worden.

Lees ook dit artikel: Moet Sywert de mondkapjesmiljoenen straks terugbetalen?

Helaas is deze manier van denken geen uitzondering meer. Een ander voorbeeld is de aangifte tegen PVV-Kamerlid Dion Graus. Een groep vrouwelijke BN’ers, onder wie columnisten Aaf Brandt Corstius, Saskia Noort en journaliste Hanneke Groenteman, is in actie gekomen voor Graus’ ex-vrouw Joyce die hem van verkrachting beschuldigt. Zij schrijven (alsof dit geen nachtmerrie maar al waarheid is): „Wanneer je wil procederen tegen je verkrachter vraagt dit een enorme investering. [...] Wij eisen een rechtvaardige rechtsgang. Dit kan alleen met een solide financiële basis. [...] Wij vinden dat Joyce op zijn minst door een topadvocaat en de beste deskundigen bijgestaan zou moeten worden.” Ze zijn 50.000 euro (!) gaan inzamelen voor „forensisch onderzoek en juridische bijstand”.

Het lachen vergaat je

Wie moet hier zo veel geld aan verdienen? Met deze campagne wordt het gevaarlijke misverstand bekrachtigd dat het slachtoffer zijn eigen OM moet organiseren en financieren. Heb je wel een ‘solide financiële basis’? Dit is het tegenovergestelde van vrouwen aanmoedigen om aangifte te doen. Als slachtoffer je eigen forensisch onderzoek organiseren, is een privacy-ramp. Dat het proces van aangifte beter kan – en moet – weet iedereen, maar privatisering is absoluut niet de oplossing.

Het is natuurlijk van een vermakelijke ironie dat Plasman uitgerekend in de Van Lienden-zaak niet het algemeen belang, maar vooral zijn eigen belang dient. Maar het lachen vergaat je snel zolang dit op prime-time tv onweersproken blijft. Advocaten die slachtoffers actief aanmoedigen hen in te huren bij aangiftes en vervolgens facturen sturen, zijn geen helden maar oplichters. Zolang de media hierin meegaan, en BN’ers toejuichen die deze zogenaamde topadvocaten spekken, brokkelt het fundament van onze rechtsstaat – waarin iedereen, ongeacht economische status, recht heeft op een eerlijk proces – steeds verder af.