SP is opstandige leden ‘liever kwijt dan rijk’

Het had een positieve avond moeten worden, over de toekomst van de SP. In plaats daarvan domineert de wanhoop in cultureel centrum Het Zonnehuis in Amsterdam. Tijdens een debat, dinsdag, met kandidaten voor het nieuwe partijbestuur worden veel vragen gesteld over het aanhoudende geruzie binnen de SP, nu de partij de eigen jongerentak Rood te radicaal heeft bevonden en in de ban heeft gedaan.

Wie lid is van Rood kan niet lid blijven van de SP, besloot de partij onlangs. Wie niet wil kiezen, wordt uit de partij gezet. Honderden leden zouden zo kunnen worden geroyeerd, met potentieel grote gevolgen: zo staan er Rood-leden op prominente plaatsen voor de kandidatenlijsten voor de gemeenteraadsverkiezingen in maart.

In de zaal zegt het Amsterdamse SP-lid Anne Kaal (22) tegen de huidige partijvoorzitter Jannie Visscher dat ze al zeven jaar lid is van de SP én Rood. „De partij heeft mij gemaakt tot de persoon die ik nu ben, maar bij Rood heb ik mijn opleiding gehad. Nu wil de partij mij dwingen om te kiezen. Wat wil jij doen om leden zoals ik voor de SP te behouden?”

Visscher, sinds twee jaar partijvoorzitter, „betreurt” de breuk, maar noemt het „niet zo nuttig” om het daar steeds weer over te hebben. De banden werden onder haar leiding doorgesneden omdat nieuw gekozen communisten in het Rood-bestuur de jongeren zouden willen laten afdrijven van de SP. „Ik hoop dat je voor de SP kiest”, zegt Visscher een paar keer. Kaal zucht en schudt haar hoofd. Wanneer Visscher later zegt de lokale afdelingen te willen versterken, zegt iemand in de zaal: „Hoe dan, door leden te royeren?”

Lees ook: Conflict met de SP-jongeren splijt de partij

Ziel van de partij

De onrust rond Rood begon vorig jaar zomer en is inmiddels verworden tot een conflict over de ziel van de partij. Centraal in de discussie staan de democratische spelregels en omgangsvormen binnen de partij. Mogen leden zich bijvoorbeeld nog wel in groepen organiseren? Het conflict wordt versterkt door brede onvrede over de partijkoers: de SP verliest verkiezing op verkiezing en kampt al jaren met ledenverlies.

Behalve om Rood draait de ruzie ook om het Marxistisch Forum (MF), een discussieplatform binnen de SP dat de koers naar links wil bijsturen. Het MF is, net als Rood, door de partijraad in de ban gedaan; mensen die actief zijn bij het MF krijgen een brief over dat ze een keuze moeten maken tussen MF en SP.

Dat levert in Het Zonnehuis surrealistische taferelen op. Partijvoorzitter Visscher en secretaris Arnout Hoekstra willen aanblijven in het partijbestuur. Hun twee uitdagers, Tijs Hardam uit Rotterdam en het Utrechtse Statenlid Michel Eggermont, zitten beiden in het Marxistisch Forum en dreigen door de partij te worden geroyeerd. Hardam is ook nog eens lid van Rood.

De ruzie heeft ook een generatiekloof zichtbaar gemaakt. In Amsterdam, en afgelopen donderdag bij een bijeenkomst in Doetinchem, klappen en joelen groepjes jongeren met diverse culturele achtergrond hard voor Hardam, het oudere, witte publiek steunt Visscher. Tientallen leden hebben al een brief van Hoekstra ontvangen met de vraag: kiezen ze voor de SP, of voor Rood/MF? Hardam moet al voor vrijdag een besluit nemen, anders wordt hij mogelijk direct geroyeerd. Het is dus zélfs de vraag of er volgende maand nog wel een verkiezing om het voorzitterschap komt.

Het bestuur voert aan dat Rood en MF in feite concurrerende politieke partijen zijn en daarom geen onderdeel kunnen zijn van de SP-familie. Hoogleraar Nederlandse politiek en SP-kenner Gerrit Voerman (Rijksuniversiteit Groningen) vindt die redenering „merkwaardig”. Volgens Voerman is een politieke partij een ledenorganisatie die met kandidaten meedoet aan verkiezingen. Bij zowel Rood als MF is daarvan geen sprake, van MF kun je niet eens lid worden. „Het lijkt erop dat groepen nu tot partij gebombardeerd worden om royementen te kunnen legitimeren.” Kritische leden zien de maatregelen ook als manier om de interne oppositie te smoren.

Liever kwijt dan rijk

Voor het harde optreden van de partijtop is ook veel steun. Het laatste besluit om leden van Rood en MF aan te pakken was een initiatief van de afdeling Weert. Afdelingsvoorzitter Mathijs Fiddelaers hoopt dat de strijdbijl kan worden begraven. „Het leidt heel erg af van wat we zouden moeten doen als partij: acties en campagnes voor mensen.” Fiddelaers zegt dat kritische leden „hard nodig” zijn, maar vindt dat zij hun kritiek via hun eigen afdelingen moeten uiten. „Rood en MF hebben een eigen programma en doelen en omzeilen zo onze partijdemocratie. Mensen die doelbewust genomen besluiten niet accepteren ben ik liever kwijt dan rijk.”

Lees ook: Met lede ogen kijkt de SP-jeugd naar het geflirt met de VVD

Als de royementen worden doorgezet kan dat vooral grote gevolgen hebben voor de afdelingen in de grote steden. In Utrecht, Rotterdam en Amsterdam zijn tientallen leden van Rood of MF actief. In Utrecht is Rood-lid Floris Boudens (25) zelfs voorgedragen als lijsttrekker voor de raadsverkiezingen van maart, maar ook hem is gevraagd tussen Rood en de SP te kiezen. In Rotterdam is oud-Rood-voorzitter Arno van der Veen (25) voorgedragen als lijsttrekker, maar hij heeft nog geen brief van het SP-bestuur gehad.

Mocht Boudens worden geroyeerd, dan kan het conflict tussen de partijtop en de Utrechtse afdeling gevolgen hebben voor deelname van de SP daar. Boudens, die in 2019 lid werd van de socialisten, noemt de brief die hij kreeg „een klap in het gezicht”. „De SP is al niet populair onder jongeren en aan het vergrijzen. Je zou willen dat ze beter hun best doen om jonge mensen aan te spreken.” Boudens gaat in elk geval niet tussen Rood en de SP kiezen. „Het zou me mijn positie kunnen kosten, maar jammer dan. Ik deal met de gevolgen, als die komen.”