Waarom is alcoholvrije wijn meestal een slap aftreksel van het origineel?

Nog een weekje zonder alcohol en dan is ‘Sober October’ voorbij. Voor de argeloze doordrinkers onder ons: ‘Dry January’ was al uitgebreid met ‘Dry July’, maar in de aanloop naar Kerst is nu ook oktober als internationale nuchtere maand ingelast.

Tijdelijk stoppen met drinken vindt steeds meer gevolg. Via de site ikpas.nl meldden zich dit jaar al meer dan 45.000 mensen voor een vrijwillige alcoholpauze.

Maar tijdens de geheelonthouding hoef je niet je pilsje of glas wijn te laten staan: er zijn legio alcoholvrije varianten op de markt. Die trend is terug te zien in de verkoopcijfers: terwijl onze gemiddelde alcoholconsumptie al sinds 1975 daalt, is de omzet van alcoholvrij bier in de afgelopen vijf jaar meer dan verdubbeld. Het marktaandeel van alcoholvrije wijn is nog relatief klein (1 procent van alle wijnen in de supermarkt), maar groeit inmiddels sneller dan bij bier.

„We zijn veel bewuster bezig met onze gezondheid”, zegt hospitality-trendforecaster Vincent van Dijk, „én de smaak van 0.0-dranken is verbeterd.” Niet onbelangrijk, de smaak. Die van alcoholvrij bier is er sinds Buckler aanzienlijk op vooruitgegaan. Soms moet je twee keer proeven om te checken of je een 0.0- of een ‘echt’ biertje aan het drinken bent. Dat zal je bij een alcoholvrije wijn niet snel overkomen, je proeft het verschil vrijwel meteen.

Wijnen zonder alcohol zijn er van wisselende kwaliteit, maar het gros smaakt als het slappe aftreksel van de variant mét alcohol, wat ze technisch gezien ook zijn. Niet alleen de alcohol, maar ook de structuur en verfijnde aroma’s die wijn zo bijzonder maken, zijn vaak verdwenen. Om dat gemis te compenseren, worden suiker en andere middeltjes toegevoegd. In het ergste geval levert dat een schraal chemisch druivennat op.

Voor het beste resultaat wordt betere basiswijn en kostbare machinerie gebruikt, wat een fles een stuk duurder maakt. Maar zelfs de beste alcoholvrije wijnen zijn nog wel als dusdanig te herkennen.

Waarom lukt bij wijn nog niet wat bij bier al wel is gelukt?

Ten eerste omdat het ingewikkelder is om te doen. In wijn zit twee keer zoveel alcohol, dus als je dat eruit haalt – ‘dealcoholiseren’ heet dat – gaat er automatisch ook meer structuur en smaak verloren. En er zijn zoals in bier geen belletjes om je af te leiden. Mousserende alcoholvrije wijnen hebben dat voordeel wel en lijken daarom ook meer op het origineel dan de stille wijnen.

Bovendien is de techniek minder ver ontwikkeld. Anders dan in de bierindustrie is er niet één grote kapitaalkrachtige partij die het kostbare onderzoek naar het dealcoholiseren van wijn financiert.

Champagnehuizen

Cees van Riel, emeritus hoogleraar reputatiemanagement aan de Erasmus Universiteit, adviseert zowel de bier- als de wijnsector over het veranderende perspectief op drank en gezondheid: „De immense investeringen die brouwerijen wereldwijd in de ontwikkeling van alcoholvrij bier hebben gedaan, vloeiden voort uit het steeds strengere overheidsbeleid, met name in de EU, om de alcoholconsumptie terug te dringen. Om die reden hebben zij gekozen 0.0-bier te promoten, en zij communiceren nu actief over verantwoord alcoholgebruik.”

En dat pakte – tegen hun verwachting in – gunstig voor ze uit: alcoholhoudend bier zat al sinds 1975 in het slop. Met 0.0 erbij, stijgt de totale bierconsumptie weer. Bij wijn zit dat anders: daarvan zijn we sinds 1975 gemiddeld méér gaan drinken. Voor wijnproducenten en verkopers lijkt er dus ook minder noodzaak om een smakelijk alcoholvrij alternatief te bieden.

Van Riel: „Men ziet wel dat de vraag naar kwalitatief goede 0.0-wijn groeit, maar de wijnsector is nog lang niet zo ver. De dominante logica van de wijnwereld is gebaseerd op ‘terroir’, verfijning en elegantie. Dat valt moeilijk te rijmen met gezondheidsclaims en het strippen van hun geliefde drank. Maar geef het tijd, bij bier was de mindset ook niet direct anders en heeft het ook decennia geduurd voor er iets fatsoenlijks zonder alcohol gebotteld werd.”

Trendforecaster Vincent van Dijk kan wel een kapitaalkrachtige marktspeler bedenken die het verschil zou kunnen maken: „Het zou mij niets verbazen als over een paar jaar de grote champagnehuizen als Moët & Chandon met alcoholvrije varianten komen. En dan volgt de rest vanzelf.”

De consument is er in ieder geval klaar voor. Alcoholvrije wijn groeit snel: de omzet in supermarkten steeg vorig jaar met 65 procent. En die smaak? Het hangt er maar net van af aan wie je het vraagt. Er zijn uitgesproken fans en sceptici. Onder wijndrinkers, maar meer nog onder mensen uit de wijnbusiness.

„Natuurlijk zijn wij geïnteresseerd in alcoholvrije wijn”, zegt voorzitter Peter van Houtert van de Koninklijke Vereniging Nederlandse Wijnhandelaren. „Maar de smaak is echt een probleem. En vanuit onze klanten is er maar een bescheiden vraag naar. Als wijnhandelaren omarmen wij eerder het principe van wine in moderation, drink goede wijn, maar met mate. En voor de momenten dat je geen alcohol drinkt, zijn er diverse mooie andere alternatieven.”

„Wijn heeft nog een inhaalslag te maken, maar is goed op weg”, zegt Wiljan Dorrepaal van alcoholvrij-importbedrijf La Source. Als een van de eerste sommeliers in Nederland begon Dorrepaal rond 2008 met het actief aanbieden van 0.0-wijnen in het restaurant waar hij werkte. „Ik kreeg last van mijn geweten als ik gasten met een wijntje te veel op naar hun auto zag lopen. Toen ik goede gedealcoholiseerde wijnen ontdekte, ben ik die actief gaan promoten aan tafel.” Het sloeg aan, volgens hem, al was ‘alcoholvrij’ toen nog een vies woord. „Gasten zeiden dan: ‘Doe mij maar zo’n wijntje van Wiljan.’”

Lees ook: Wie ben je als je helemaal geen alcohol meer drinkt?

Dorrepaal stapte zelf in de alcoholvrij-import en werd vervolgens in 2019 ingelijfd door Nederlands grootste wijnimporteur Delta Wines, dat dit jaar fors inzet op alcoholvrij. „Ook binnen wijn zien wij alcoholvrij als een belangrijke weg voorwaarts”, zegt inkoper Laurens Maas. „Daarbij speelt ‘beleving’ een grote rol: een product moet dezelfde ervaring bieden als van het drinken van een glas wijn. Niet-drinkers willen gezellig kunnen meedoen en delen in het feestelijke gevoel.

De grootste uitdaging voor Maas is het uitbreiden van het assortiment. „De vraag van de consument loopt voor op het aanbod. We zoeken meer diversiteit en nog betere kwaliteit, en gaan proberen wijnproducenten te stimuleren meer tijd en aandacht in alcoholvrij te steken.”

Liefhebbers

Het grootste vertrouwen in alcoholvrije wijn zie je bij ondernemers die er financieel succes in zien. Wim Boekema opende in juli NIX & NIX, een ‘alcoholvrije slijterij’ in het centrum van Haarlem. Tot maart 2020 werkte hij nog als bankier in de Londense City, maar hij liep al langer met het idee om voor zichzelf te beginnen. Boekema: „Met een drukke baan in Londen en drie kleine kinderen thuis, kon ik me geen katers permitteren. Ik dronk zelf dus al alcoholvrij, en bedacht vervolgens dat het ook een goede business zou zijn om in te stappen.”

De zaken gaan goed. De eerste maanden stond hij alleen in de zaak, maar hij heeft net twee man personeel aangenomen. Er zijn genoeg alcoholvrije wijnen die niet lekker zijn, zegt ook hij, maar er zijn ook echt goede. „Er zijn ontwikkelingen in de sector waardoor de gemiddelde kwaliteit stijgt, al gaat het met kleine stapjes. Het is wachten tot Château Mouton Rothschild overstag gaat.”

Boekema laat klanten altijd in de winkel proeven: „Waar ik het bangst voor ben, is dat mensen op het etiket een wijn uitzoeken, thuis erachter komen dat ze ’m niet lekker vinden en hem dan door de gootsteen spoelen. Heb ik zelf zo vaak gedaan – ook met wijnen waar alcohol in zat trouwens. Alleen, als het iemands eerste ervaring met een alcoholvrije wijn is, dan zou het jammer zijn dat die persoon de hele categorie voorgoed afschrijft als vies en niet te zuipen.”

Het liefst zou hij mee naar huis gaan om nieuwe liefhebbers aan te blijven moedigen tijdens het drinken. Hij weet dat de relatie die mensen met hun nieuwe alcoholvrije vondst hebben, broos is. „Als je de wijn aan vrienden laat proeven, en die roepen vervolgens dat het troep is, ga je twijfelen aan je eigen smaak. Dat voelt vervelend.”

Zijn zaak, vertelt hij, krijgt regelmatig bezoek van mensen die al jaren geleden zijn gestopt met alcohol en altijd op feestjes zijn weggezet als saai en ongezellig. „Die voelen zich hier eindelijk erkend.”