‘Een fotojournalist verschuilt zich achter zijn camera’

Het was eind jaren tachtig toen Chas Gerretsen, gelauwerd oorlogs- en showbizzfotograaf met ervaring in Zuidoost-Azië en Zuid-Amerika, naar eigen zeggen onrustig werd. Hij had samen met zijn partner een fotobureau in een ruime studio middenin Hollywood. Alles ging ogenschijnlijk goed. En toch stopte de in Groningen geboren Charles Gerretsen ermee. Hij bracht zijn archief naar het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam, kocht een zeilboot en ging varen. Een abrupt einde aan een spectaculaire loopbaan. Nu, ruim dertig jaar later, is Gerretsen terug in Rotterdam met een overzichtstentoonstelling en een autobiografie. Hij vertelt graag meer over zijn leven. Maar niet telefonisch. „Ik ben 78 jaar en wil de vragen op papier”, mailt hij.

U had prijzen gewonnen, was overal geweest en was eigenaar van een goedlopend fotobureau in Hollywood. Waarom stopt u zo’n hoogtepunt?

„Ik was geen fotojournalist voor het geld. Ik begon met fotograferen omdat ik mijn ouders wilde laten zien waar ik op reis was. Eind jaren tachtig kon ik niet meer tegen het noodzakelijke netwerken en socializen. Ik kocht een zeilboot, liet alles achter en ging varen. Goede fotografie interesseert me nog steeds. Maar conflicten of acteurs fotograferen, nee. Ik had verandering nodig, nieuwe ervaringen.”

Het eerste conflict waar Gerretsen verslag van deed was de Vietnamoorlog. Hij reisde als toerist naar Cambodja en stak lopend de grens met Vietnam over. Hij wilde weten wat er waar was van wat de pers schreef over de oorlog. Gerretsen werd zelf onderdeel van die pers, toen een bevriende Deense cameraman op vakantie ging en vervanging zocht.

U was twee jaar in Vietnam en deed verslag van bombardementen vanuit de cockpit van een Amerikaans gevechtsvliegtuig, u was bij raketaanvallen op Saigon en beschietingen van Vietnamese dorpen. Wat deed dat met u als persoon?

„Je verschuilt je als fotojournalist in het begin tot op zekere hoogte achter de camera: je snijdt je emoties en de realiteit af. Andere mensen worden gedood, jij niet… Een Argentijnse cameraman werd neergeschoten in Chili, terwijl hij zijn eigen dood filmde. Je kunt als fotojournalist niets doen; behalve laten zien of blootleggen wat er werkelijk gebeurt. Tegen het einde van 1970 had ik de meeste van mijn vrienden verloren. Ik besefte, na een eenvoudige rekensom, dat mijn geluk op den duur op zou zijn. Mijn angst was groter geworden dan mijn nieuwsgierigheid.”

Pinochet met zonnebril

In zijn pas verschenen autobiografie, benadrukt Gerretsen constant dat hij gedreven werd door nieuwsgierigheid en rusteloosheid. Dat hij niet stil kon zitten, chagrijnig werd van eentonige dagen en bevangen was door een enorme reislust. Nadat hij in 1972 was teruggekomen uit Zuidoost-Azië hield hij het nog geen jaar uit in Europa. Hij ging naar Zuid-Amerika, waar hij persbureau Gamma kon vertegenwoordigen als fotograaf.

Lees ook de recensie: Vakman met scherp oog voor compositie en detail

In 1973 was Gerretsen in Chili om verslag te doen van de groeiende onrust in het land. Op dat moment vond een staatsgreep plaats. Als ooggetuige legde hij het bombardement op het paleis van president Salvador Allende in Santiago vast. In de dagen erop worden zijn fotorolletjes gecontroleerd door agenten, hij vervangt ze telkens vlak voor de controles en betaalt passagiers op de luchthaven in Santiago om de originele foto’s naar Europa te brengen.

Zijn beroemdste foto maakte Gerretsen een week na de staatsgreep, van de nieuwe machthebber. Die foto van Augusto Pinochet met zonnebril en omringd door generaals in uniform, werd een symbool voor de dictaturen in Latijns-Amerika. Gerretsen kreeg er de prestigieuze Robert Capa Gold Medal Award voor, als enige Nederlandse fotograaf ooit.

Hoe is die foto tot stand gekomen?

„Ik wilde eigenlijk niet gaan. Weer zo’n saai persmoment met vier inspiratieloze uniformen. Ik ben blij dat ik toch gegaan ben, de foto van Pinochet met de zonnebril is hoe hij zichzelf zag. Ik heb daarna nog twee aparte fotosessies met hem gehad. In de eerste sessie was Pinochet een militair, een generaal, een soldaat, een politicus en een acteur; hij speelde de rollen goed. De tweede keer was bij hem thuis, met zijn vrouw en kleinkind: die tweede Pinochet was een liefhebbende grootvader, liefhebbende echtgenoot en gracieuze gastheer.”

Apocalypse Now

Gerretsen bleef tot halverwege de jaren zeventig in Zuid-Amerika. Hij kwam terug in Europa en was op zoek naar een nieuwe klus bij persbureau Gamma toen een collega half schertsend tegen hem: „Als je het hier niet naar je zin hebt, waarom zoek je dan geen oorlog op in Hollywood?” En zo vertrok Gerretsen in 1975 naar Los Angeles.

U fotografeerde oorlog, staatsgrepen en geweld. Hoe was de stap naar Hollywood?

„Een nieuwe uitdaging en een totaal ander soort fotografie. Ik leerde dat showbizz veel beter betaalt dan fotojournalistiek. Het leukste was werken met de old-timers, zoals Gene Hackman, Robert Duval, John Wayne, Jack Lemmon, Peter Falk, Rock Hudson - ze waren makkelijk in de omgang en de meesten hadden gevoel voor humor bij het hele publiciteitsproces. De jongere generatie was soms moeilijker om mee te werken, zeker als ze onder invloed van drugs waren.”

Zijn grootste opdracht zou hij in 1976 krijgen, toen Francis Ford Coppola een setfotograaf zocht voor de opnames van zijn film Apocalypse Now op de Filipijnen. Hij wilde een oorlogsfotograaf, Chas Gerretsen uit Groningen solliciteerde en kreeg de baan. Gerretsen noemt de opnames in zijn boek „de Apocalypse Now-oorlog”, met een doorgedraaide Martin Sheen, een wispelturige Marlon Brandon en dronken Dennis Hopper. Hopper, die in de film een oorlogsfotograaf speelt, kocht tijdens de opnames vier camera’s van Gerretsen, om meer op een échte oorlogsfotograaf te lijken.

„Natuurlijk had ik het script gelezen, voordat ik naar de Filipijnen vloog. Het las als een goedkope B-film. Het maakte me nieuwsgierig hoe Francis Ford Coppola een goede film van dit script kon maken. Nou, Francis herschreef het hele script tijdens het filmen. Werken aan Apocalypse Now was als werken in Vietnam. Het riep ook veel herinneringen op. Eigenlijk was werken in Vietnam of Cambodja makkelijker dan op de filmlocatie op de Filipijnen, waar ik op de set moest werken in zware rook, en ’s nachts en in de regen, terwijl ik in Vietnam een hotel of appartement had waar ik naar terug kon komen.”

Lees ook Als oorlogsfotograaf tussen de verwende acteurs

Wat kan het publiek verwachten van de overzichtsexpositie en uw autobiografie?

„De tentoonstelling is een beknopte terugblik op mijn leven. De foto’s lagen lang in het archief, toen ik ze terugzag kwamen veel herinneringen boven. En ik ontdekte dat ik in mijn beginjaren eigenlijk al een betere fotograaf was dan ik dacht.De verhalen zijn een blijvend deel van mij. In 2018 ben ik er eens goed voor gaan zitten en serieus begonnen om het allemaal in boekvorm te brengen. Zodat het publiek iets begrijpt van de waanzin die ik meemaakte: in Latijns-Amerika, Vietnam en Hollywood. En dat de lezer misschien wat begrip krijgt voor hen onder ons wier nieuwsgierigheid groter is dan hun angsten.”