Wat kunnen we een 2-jarige vertellen over oma?

Moeder: „Mijn man en ik hebben een dochter van ruim 2. Twee maanden voor zij geboren werd, overleed mijn moeder plotseling. Uiteraard zorgt dit af en toe voor het nodige verdriet. Mijn dochter herkent mijn moeder op foto’s en kent haar naam. We hebben een boekje met veel foto’s van haar en dat bladert ze regelmatig door. Ze weet dat ze ‘opa en oma’ heeft en ‘opa’. Ik vind het lastig hoe we hier verder mee moeten omgaan. Ik wil graag naar het graf van mijn moeder, maar weet niet hoe ik mijn dochtertje kan uitleggen wat dat inhoudt.”

Gezinsritueel

Rian Meddens: „U kunt zeker samen naar de begraafplaats. Maak er een mooi gezinsritueel van, door bijvoorbeeld eerst samen plantjes te kopen en die dan te verzorgen. Zo leert ze dat de dood bij het leven hoort. U hoeft er in dit stadium nog niet al te veel over uit te leggen. De dood is voor een volwassene al nauwelijks te bevatten, laat staan voor een kind van 2.

„Als ze wat ouder wordt, kunt u meer over de dood gaan vertellen. Dat zal ze niet in één keer begrijpen. Fantasie en werkelijkheid lopen in kleuterhoofden door elkaar. Na het verlies van hun oma kunnen kinderen nog lang blijven vragen wanneer ze weer terugkomt. Sprookjesfiguren als prinsessen komen soms weer tot leven, dus waarom oma dan niet?

„Let na dergelijke gesprekken op het gedrag van uw kind. Of het stil is, of boos. Een kind dat verdriet heeft, kan een tijdelijke terugval in ontwikkeling laten zien, in zindelijkheid bijvoorbeeld. Help haar in het benoemen van haar gevoelens.”

Wachten op vragen

Mariken Spuij: „Mits u niet te overmand bent door emoties, kunt u rustig met uw dochter naar de begraafplaats. Uw kind zal vooral meebewegen op de gevoelens die ze bij u waarneemt. Als u ontspannen over de begraafplaats loopt, voelt dat voor haar anders dan wanneer u erg geëmotioneerd bent.

„Als u tranen voelt opkomen, hoeft u alleen maar te zeggen: ‘Mamma is een beetje verdrietig.’ Meer hoeft u op deze leeftijd niet uit te leggen. Een kind van 2 zal nog niet snappen dat u verdrietig bent over uw moeder, ze kan zich mentaal nog geen voorstelling maken dat u iemands kind bent geweest. Dat komt pas in de kleutertijd.

„Zodra ze ouder wordt, komen er misschien vragen, en u kunt daarop reageren op een manier die bij haar leeftijd past. Als ze vragen heeft over wat dood is, kunt u beginnen met uitleggen ‘dat het lijf het dan niet meer doet’. ‘Weet je nog dat dode vliegje in de vensterbank? Dat kan niet meer leven. En een dood plantje ook niet, hoeveel water je het ook geeft. Zo gaat het ook met ons lichaam, en dan begraven we dat.’ Als ze een jaar of 10 is, kunt u ingaan op wat het gevoelsmatig betekent als iemand niet meer terugkomt.

„Als het om de dood gaat, en wat dat is, is het belangrijk om concreet en helder te blijven. Zeg bijvoorbeeld niet dat de overledene in slaap is gevallen en nooit meer wakker wordt. Sommige kinderen durven dan zelf niet meer te gaan slapen. Uiteraard kunt u in uw antwoorden over de dood uw eigen levensbeschouwing volgen.”

Rian Meddens werkt als orthopedagoog bij Psychogoed.nl, dat ouders helpt bij opvoedkwesties.

Mariken Spuij is als klinisch psycholoog/orthopedagoog verbonden aan de Universiteit Utrecht. Ze is gepromoveerd op rouw- en verliesverwerking bij kinderen. Ze schreef het boek Rouw bij kinderen en jongeren (2017).