Werknemers die niet staken voor geld, maar voor idealen: het plaatst Amerikaanse techbedrijven voor een dilemma

Netflix-topman Reed Hastings moest er niks van weten. Terwijl zijn werknemers eisten dat hun baas de laatste show (The Closer) van comedian Dave Chappelle van de streamingdienst verwijderde vanwege het ‘transfobe’ karakter van de grappen, bleef Hastings pal voor het recht op vrijheid van meningsuiting staan.

„We blijven werken met Dave Chappelle. We zien hem als een unieke stem, al kan ik goed begrijpen dat jullie zijn show niet willen zien”, zei Hastings in een interne chatdiscussie die uitlekte via The New York Times. „In standupcomedy zeggen comedians allerlei absurde dingen voor het effect. Sommigen houden van die kunstvorm, anderen niet.”

Woensdag legt een deel van het Netflix-personeel op het hoofdkantoor in Californië het werk neer in een poging hun topman op andere gedachten te brengen. De woede onder het personeel is de laatste dagen verder opgestookt, nadat Netflix besloot om een van de organisatoren van het protest te ontslaan vanwege het ‘lekken van bedrijfsgeheimen’. De vrouw had met persbureau Bloomberg details gedeeld over de kosten die Netflix maakte om de show van Chappelle uit te zenden: 24,1 miljoen dollar (20,9 miljoen euro).

Dat techwerknemers het werk neerleggen vanwege een gevoelige kwestie, is eerder regel dan uitzondering. Vrijwel alle grote Amerikaanse techbedrijven hebben de afgelopen jaren te maken gehad met ‘walk-outs’, waarbij het personeel tijdelijk het werk neerlegt.

Zo eisten werknemers onder meer plannen van hun bestuurders om klimaatverandering tegen te gaan (Amazon, Microsoft), een harder optreden tegen rechts-extremisme (Facebook) en een strenge aanpak van seksueel wangedrag (Activision Blizzard). Ook eisten werknemers dat hun werkgever contracten annuleerde die het had gesloten met het Amerikaanse ministerie van Defensie (Google) of de Amerikaanse immigratiedienst (Salesforce).

Lees ook dit stuk over de acties bij Netflix: Groeiende onrust binnen Netflix over ‘transfobe’ grappen van komiek Dave Chappelle

Een moeilijke groep

Waar komt al deze actiebereidheid vandaan?

Technologiebedrijven behoren in de Verenigde Staten traditioneel tot de sectoren waar werknemers het slechtst georganiseerd zijn. Van vakbonden is vaak geen sprake: werknemers tonen weinig interesse en werkgevers proberen het oprichten ervan te ontmoedigen. Ook in Nederland zijn werknemers bij technologiebedrijven, vaak expats of gedetacheerd met weinig binding met hun werkgever, doorgaans geen vakbondslid.

Volgens FNV-vakbondsbestuurder Bob Bolte zijn techwerknemers traditioneel een „moeilijk te organiseren groep”, zegt hij. „Een eigenaardig slag mensen, dat nogal gericht is op zichzelf. De cultuur binnen technologiebedrijven is: als je salarisverhoging wil, dan stap je over naar een andere werkgever in plaats van daarvoor te knokken als collectief.”

Als er al actie plaatsvindt voor betere arbeidsvoorwaarden en hogere lonen, gebeurt dat bij de technologiebedrijven die gebruikmaken van veel arbeidskrachten die niet achter een computer zitten. Denk aan de magazijnmedewerkers van Amazon, de taxichauffeurs van Uber en de fietskoeriers van Gorillas.

De walk-outs van personeel van bedrijven als Netflix, Facebook of Google hebben een heel ander doel. Het is een manier van personeel om druk te zetten op de top om standpunten in te nemen in belangrijke maatschappelijke kwesties zoals racisme en klimaatverandering, legt vakbondsbestuurder Bob Bolte uit. Hij ziet het als „pogingen van een nieuwe generatie werknemers die hun bedrijven willen veranderen voor een betere wereld”.

Lastig dilemma

Voor de bestuurders van de bedrijven veroorzaken de acties een dilemma. Enerzijds voelen zij zich gedwongen om de protesterende werkvloer tegemoet te komen. De acties worden vaak geleid door veelal progressief, technisch geschoold toptalent, dat de werkgevers voor het uitkiezen heeft en maatschappelijke betrokkenheid laat meewegen in de keuze voor een baan.

Tegelijkertijd: hoe ver moet een bedrijf gaan in het innemen van politieke of sociale standpunten? Netflix-topman Reed Hastings wilde er niet in meegaan, zei hij, omdat de kern van Netflix’ strategie niet draait om een betere wereld, maar om „het plezier van onze abonnees”.

De praktijk wijst uit dat topbestuurders wel degelijk gevoelig zijn voor de acties. Zo committeerde toenmalig Amazon-topman Jeff Bezos zich aan een ‘klimaatbelofte’, nadat zijn werknemers actie voerden voor een groener beleid. Google verscheurde na protesten van werknemers het contract met het ministerie van Defensie voor Project Maven, waarbij Google zou helpen aanvalswapens nauwkeurig te maken. En Amerikaan Steve Sonne stapte onder druk uit het bestuur van het Amerikaans-Nederlandse Booking.com, nadat werknemers klaagden over berichten op zijn sociale media waarin hij sympathiseerde met aanhangers van president Trump.

Dat het ook heel anders kan gaan, bewees softwarebedrijf Basecamp. Daar werd topman Jason Fried zo moe van alle politieke debat van zijn werknemers, dat hij in april dit jaar een radicaal besluit nam. Hij verbood alle politieke discussie op de werkvloer. „We hoeven geen diepgaande sociale problemen op te lossen. We maken software. En dat is al meer dan genoeg voor ons”, zei hij.

Het gevolg: Basecamp liep leeg. Een derde van de werknemers nam ontslag en stapte over naar een ander techbedrijf. Een week later bood Fried zijn excuses aan. „We hebben veel te leren en veel te reflecteren. Het spijt ons.”