Lagere energiebelasting is op zijn plaats, maar verduurzaming is beter

De marktprijs voor aardgas stijgt momenteel in een ongekend tempo. 1 oktober verhoogden enkele energieleveranciers hun consumentenprijzen opnieuw. Dat gaat een gemiddeld huishouden dat een nieuw contract afsluit honderden euro’s per jaar extra kosten, aldus prijsvergelijkingssite Gaslicht.com. Het verwarmen van je huis wordt zo een steeds grotere kostenpost. Om de energierekening betaalbaar te houden is tijdens de Algemene Beschouwing dan ook besloten om 375 miljoen vrij te maken voor verlaging van de energiebelasting.

Tegelijkertijd is er een Klimaatakkoord, waarin de overheid een langetermijnstrategie voor de beprijzing van energie heeft vastgesteld. De prijs van aardgas wordt langzaam opgevoerd, terwijl de elektriciteitsprijs moet afnemen. Stijgende gasprijzen moeten huishoudens motiveren om minder gas te verbruiken. Dit kunnen zij realiseren door bijvoorbeeld hun woning te isoleren of over te stappen op verwarming met een warmtepomp. Nederland wil voor 2050 van het gas af.

De overheid wil de gasprijs voor consumenten dus via belastingen verhogen. Waarom wordt er dan nu juist een verlaging ingevoerd?

Eigenlijk stijgt de marktprijs van gas nu té snel. De voorgenomen verlaging van de energiebelasting is erop gericht om energie betaalbaar te houden en betalingsproblemen te voorkomen. De term ‘energiearmoede’ klinkt al veelvuldig. Want de groep die hier het meest gevoelig voor is bestaat uit huishoudens met een relatief laag inkomen en een slecht geïsoleerd huis. Zij zijn extra kwetsbaar voor sterk stijgende energiekosten, omdat hierdoor een steeds groter deel van hun inkomen wordt opgeslokt. Recent schatte TNO dat 550.000 huishoudens met energiearmoede te maken hebben.

Lees ook: Hogere energieprijzen leiden niet zomaar tot meer duurzaamheid

Compenseer gerichter

Met een generieke verlaging van de energiebelasting gaan we deze kwetsbare groep echter niet helpen. Als we een goed geïsoleerde woning vergelijken met een woning zonder fatsoenlijke isolatie, dan kan de energiebehoefte flink verschillen. Een huishouden dat nu een nieuw energiecontract moet afsluiten, betaalt ongeveer 140 procent meer voor gas dan een jaar geleden. Voor een goed geïsoleerde woning zou dit gemiddeld 170 euro aan extra kosten opleveren, maar voor een woning zonder goede isolatie wel 750 euro. De voorgenomen verlaging van de energiebelasting zou ervoor zorgen dat ieder huishouden met ongeveer 50 euro gecompenseerd wordt. Druppels op een gloeiende plaat dus, die tevens niet terecht komen waar ze het meeste nodig zijn. Want in slecht geïsoleerde woningen wonen bovengemiddeld veel huishoudens met een laag inkomen.

Dit is hét moment voor gerichte maatregelen voor de groep huishoudens die het hardst geraakt wordt. Niet alleen worden zij nu hard getroffen door de prijsstijging van gas, maar ook in de toekomst zullen zij het kwetsbaarst zijn voor de klimaatstrategie van de overheid. Huishoudens die met energiearmoede te maken hebben, beschikken vaak niet over het geld om hun huis te verduurzamen. Een compensatie voor de hoge gasprijzen is voor deze huishoudens op zijn plaats, maar laten we vooral kijken naar de unieke mogelijkheid om de verlaging van kortetermijnlasten met de toekomstige verduurzamingsdoelstellingen te combineren: subsidieer de verduurzaming van slecht geïsoleerde woningen. Hiermee slaan we twee vliegen in één klap: huishoudens hebben een permanent lagere energierekening én de vraag naar aardgas, waar we zo graag vanaf willen, neemt af.

Van de 550.000 huishoudens die te maken hebben met energiearmoede is 12 procent tevens eigenaar van de woning. De resterende huishoudens hebben een huurwoning, voor drie kwart van een woningcorporatie. Laat corporaties de vrijgekomen middelen uit de afschaffing van de verhuurderheffing gebruiken voor woningisolatie.

Lees ook deze column: Als klimaatbeleid wél pijn doet

Effectief en snel

Voor de 66.000 huishoudens die in energiearmoede leven en zelf verantwoordelijk zijn voor verduurzaming, moeten we ons richten op het effectief en snel verbeteren van de woning. Idealiter wordt een woning grondig verduurzaamd, maar gezien de beperkte middelen is dat onrealistisch. Als we ons beperken tot het aanbrengen van isolatie in spouw- en kruipruimtes kan de gasrekening al snel met 25 tot 30 procent omlaag. De kosten hiervan zijn verbazingwekkend beperkt: door ons uitgevoerd onderzoek laat zien dat het aanbrengen van isolatie zo’n 2.000 euro per eengezinswoning kost, wanneer hier de bestaande subsidie al vanaf wordt getrokken. Voor de in totaal 66.000 woningen is het prijskaartje dan 132 miljoen euro.

Praktisch is het ook haalbaar. De techniek is voorhanden, er is een keur aan betrouwbare isolatiebedrijven, de infrastructuur voor subsidies is er. Het subsidiebedrag zou enkel verhoogd moeten worden voor huishoudens met een aantoonbaar laag inkomen.

Door uitgaven te doen aan verduurzaming, in plaats van aan het verlagen van de prijs van fossiele brandstoffen, kunnen we daadwerkelijk stappen maken in de energietransitie. De voorgestelde verlaging van de energiebelasting is te beperkt, komt niet terecht waar deze het meeste nodig is en houdt de huidige vraag naar fossiele energiebronnen in stand. Hiermee blijven we afhankelijk van gas uit het buitenland en zijn huishoudens kwetsbaar voor fluctuaties in de gasprijs. De overheid moet inzetten op een duurzame oplossing voor energiearmoede: stop de subsidies op energie in de spouwmuur.