Op La Palma raakt de lavastroom nu de zee, waarom is dat zo gevaarlijk?

Rookwolken, rood van de hitte, stegen in de nacht van dinsdag op woensdag op uit de Atlantische Oceaan. Negen dagen nadat vulkaan Cumbre Vieja op het Spaanse eiland La Palma uitbarstte, bereikte de lavastroom de zee. Dat ging gepaard met opspattend lava en explosies.

Nu kan het natuurfenomeen pas echt gevaarlijk worden voor de volksgezondheid, zegt aardwetenschapper Arwen Deuss van de Universiteit Utrecht. Er gebeuren meerdere dingen tegelijk. „Lava is zo’n duizend graden warm. Het grote verschil in temperatuur met de zee zorgt ervoor dat de vloeibare massa heel snel afkoelt.” Dat zorgt voor de explosies; een combinatie van supersnelle opwarming van het water en lava dat aan de buitenkant snel afkoelt, maar van binnen heet blijft. Daardoor breekt de lava van binnen als het ware open.

Bekijk ook deze fotoserie van de lavastroom op La Palma

Door het snelle afkoelen van de lava ontstaat ook vulkanisch glas. De grote stukken glas verdwijnen in zee en zijn niet gevaarlijk. Maar de kleine, scherpe deeltjes wel. Deze vermengen zich met zoutzuurgas dat vrijkomt bij de reactie tussen het water en de lava. Het glas en het gas vormen samen gaswolken. Zoutzuur is heel schadelijk voor mensen en dieren. In gasvorm kan het brandwonden veroorzaken aan de huid.

„Uit de wolken kan heel zure regen komen. Wie in de buurt is, krijgt last van zijn huid en ogen. Het kan zo zuur zijn dat de gaswolk bij het inademen de longen aantast. Dat is voor de mensen die in de buurt wonen een grote ramp”, zegt Deuss.

In lockdown

Hoe gevaarlijk de gaswolken zijn, zal moeten blijken. „Het kan voor de directe omgeving heel vervelend zijn en het hangt van de wind af hoe ver de gassen zullen reiken.” Volgens lokale autoriteiten hebben de giftige stoffen woensdag nog geen invloed gehad op de luchtkwaliteit.

Drie dorpen op het eiland zijn sinds maandag in lockdown, de inwoners mogen hun huis niet uit. De autoriteiten hebben bewoners van La Palma woensdag opgeroepen om deuren en ramen af te sluiten met onder andere natte doeken om de giftige gassen buiten te houden. Wie toch buiten komt, moet dat doen met een nat doekje over mond en neus.

Lees ook: De uitbarsting op La Palma kan nog maanden duren

Nu de lava de zee instroomt, is er ook kans op instortingsgevaar. De massa van de lava bouwt de kust eerst uit, legt Deuss uit. Maar die massa is redelijk instabiel en kan instorten als er steeds maar meer lava bij blijft komen.

De hitte van de lava zorgt er verder voor dat de zee lokaal kookt en veel stoom produceert. „Dat is vooral gevaarlijk als je heel dicht in de buurt bent op dat moment.”

Huizen verwoest

Sinds de Cumbre Vieja op 10 september uitbarstte bewoog een lavastroom gestaag richting de oceaan. Onderweg zijn zeker zeshonderd huizen en diverse bananenplantages verwoest. Duizenden mensen zijn geëvacueerd. Spanje heeft het eiland maandag uitgeroepen tot noodgebied om zo meer geld vrij te spelen voor financiële hulp. Er is in eerste instantie 10,5 miljoen euro uitgetrokken. De helft daarvan gaat naar het herbouwen van huizen.

Hoelang de vulkaan onrustig blijft, is niet bekend. Vulkanen als Cumbre Vieja staan erom bekend soms maandenlang actief te zijn, vertelt Deuss. „We weten meestal goed te voorspellen wanneer ze uitbarsten, omdat we dan trillingen waarnemen. Maar hoelang de uitbarsting duurt, is lastiger te voorspellen. Op een gegeven moment is het evenwicht in de vulkaan bereikt en dan houdt het op.”