Liz Truss: klungelige Britse minister met overvolle agenda

Deze week geen bonjour en enchantée voor Liz Truss, de vorige week aangestelde Britse minister van Buitenlandse Zaken. Truss zou deze woensdag bij de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in New York voor het eerst samenkomen met haar Franse tegenhanger Jean-Yves Le Drian. Maar Frankrijk heeft de ontmoeting, waar ook de Duitse en de Amerikaanse ministers van Buitenlandse Zaken zouden aanschuiven, op het laatste moment afgezegd vanwege aanhoudende woede over het militaire Aukus-pact tussen de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Australië.

Reparatie van de banden met Frankrijk is een van de eerste uitdagingen waar Truss voor staat. Haar eigen baas lijkt het haar daarbij niet makkelijk te maken: premier Boris Johnson vroeg woensdagmiddag zijn Franse collega’s schertsend te stoppen met klagen met de woorden „donnez-moi un break” - afgeleid van het Engelse give me a break: laat me met rust. „Prenez un grip”, voegde hij er aan toe: verman je.

Naast de Frans-Britse banden staan er meer thema’s op Truss’ agenda: de relaties herstellen met de VS na de dramatisch verlopen evacuaties uit Afghanistan, de banden met de EU onderhouden na de Brexit en tegenwicht bieden aan China en Rusland.

Lees ook dit profiel: Priti Patel staat voor een keiharde aanpak

Het zijn grote uitdagingen voor de Conservatieve Mary Elizabeth ‘Liz’ Truss (46), wier aanstelling voor velen als verrassing kwam. Hoewel ze al meerdere ministersposten heeft bekleed – tot vorige week was ze minister van Internationale Handel – is ze relatief onbekend buiten Whitehall. Daarom leek ze geen logische kandidaat voor de prominente post van minister van Buitenlandse Zaken. Toch heeft Johnson vertrouwen vanwege Truss’ imago als harde werker en haar inzet voor wat Global Britain is gaan heten: het droombeeld waarin het VK weer een handelsmacht van wereldformaat wordt.

Op Internationale Handel wist Truss handelsakkoorden met tientallen landen te sluiten nadat het VK uit de Europese Unie was getreden. Ze ontpopte zich daarbij als een uitgesproken euroscepticus. Hoewel Truss bij het Brexitreferendum in 2016 voor Remain stemde, veranderde ze daarna in een felle Brexiteer.

Instagram

Oppositiepartijen benadrukken echter dat die handelsverdragen sterk vergelijkbaar zijn met akkoorden die de EU al veel langer met dezelfde landen heeft en Truss weinig heeft toegevoegd. Ook klinkt de kritiek dat Truss te weinig visie heeft en vooral bezig is met het oppoetsen van haar eigen imago op sociale media – waar ze geregeld kleurrijke foto’s van zichzelf met bekende politici deelt. Haar ministerie zou volgens Politico door sommigen zelfs het Department for Instagramming Truss genoemd zijn.

View this post on Instagram

A post shared by Liz Truss (@elizabeth.truss.mp)

Truss werd in 1975 geboren in Oxford als dochter van een universitair docent wiskunde en een verpleegkundige. Ze groeide op in Leeds en Schotland; haar ouders waren in de woorden van Truss zelf „linkser dan Labour” en namen haar als kind mee naar demonstraties tegen nucleaire wapens en het beleid van de conservatieve premier Margaret Thatcher.

Maar als student keerde Truss haar linkse achtergrond de rug toe en sloot ze zich aan bij de Conservatieve Partij, omdat ze „gelooft dat je je eigen toekomst kunt bepalen” en mensen beoordeeld moeten worden op hun verdiensten. In 2010 werd ze voor het eerst parlementariër en in 2014 kreeg ze haar eerste ministerspost als minister van Milieu, Voedsel en Plattelandszaken. Later was ze onder meer minister van Justitie.

Daar kwam Truss onder vuur toen ze verzuimde om het publiekelijk op te nemen voor rechters die door de Daily Mail waren bestempeld tot „vijanden van het volk” na een voor Brexiteers negatief oordeel over een Brexitwet. Hierop werd ze gedegradeerd tot staatssecretaris van Financiën.

Te dicht op gesprekspartners

In Britse media wordt Truss omschreven als sociaal onhandig – ze zou vaak te dicht op haar gesprekspartners staan en ging een keer in het parlement bij collega Sajid Javid op schoot zitten toen er te weinig plek was. Ook kennen veel Britten haar beruchte kaas-speech. In 2014 sprak Truss kort nadat ze was aangesteld als minister van Milieu op serieuze toon de woorden: „we importeren twee derde van onze kaas. Dat is een schande”. De toespraak is al jaren voer voor remixen en memes. Ooit zouden ambtenaren van Whitehall zelfs wekelijks bijeen zijn gekomen om de speech te kijken op YouTube – een ritueel dat cheese time werd genoemd.

Lees ook deze column: Boris Johnson en het sprookje van Global Britain

Hoewel Truss opgroeide met de leus „Maggie, Maggie, Maggie, out, out, out”, heeft ze zich ontwikkeld tot vertolker van het beleid van voormalig premier Thatcher. Truss is als libertair en meritocraat voorstander van een kleine overheid die de vrije markt zoveel mogelijk met rust laat. Dit gedachtegoed sprak ook uit het in 2012 gepubliceerde boek Britannia Unchained, dat Truss schreef met een aantal partijgenoten, onder wie de huidige minister van Binnenlandse Zaken en immigratiehardliner Priti Patel en Truss’ voorganger op Buitenlandse Zaken, Dominic Raab. In het boek pleiten de Conservatieve politici onder meer voor het inperken van arbeidswetten en het verlagen van de belastingdruk.

De komende maanden zullen uitwijzen of het Truss lukt de banden met klassieke bondgenoten als Frankrijk en de VS aan te halen. Sommigen vrezen dat ze als een olifant door de porseleinkast van de diplomatieke wereld zal stampen. Maar aanhangers stellen juist dat Truss kan zorgen voor een frisse wind op het ministerie.